Αν η ισότητα μεταξύ των ανθρώπων συνιστά ουτοπία, τότε τι άραγε καθιστά ρεαλιστική την ακραία ανισότητα; Αλήθεια, σε ποια βάση νομιμοποιείται η παρακράτηση του μισού παγκόσμιου πλούτου από το μόλις 1% του πληθυσμού της γης; Γιατί οι 7 στους 10 κατοίκους του πλανήτη τα τελευταία 30 χρόνια ζουν σε χώρες όπου το φαινόμενο της ανισότητας θεριεύει; Τα παραπάνω ερωτήματα ασφαλώς δεν επιζητούν πειστικές απαντήσεις, αυτές άλλωστε δεν υπάρχουν, εκείνο όμως στο οποίο μπορούν να συμβάλουν είναι η συνειδητοποίηση του… ρεαλισμού που διακρίνει τις προτάσεις πολιτικής που προκαταλαμβάνουν ως οικονομικά λειτουργική μα και, προπάντων ίσως, ηθικά ανώτερη την επιλογή της λιτότητας (εις βάρος των πάρα πολλών και υπέρ των απελπιστικά λίγων, κατά πως φαίνεται).
Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Oxfam, το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού, περίπου 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι δηλαδή, διαθέτουν τόσα όσα οι 85 πλέον εύποροι του πλανήτη. Αν κάποιος πιστεύει ότι στην παραπάνω αναλογία υπάρχει κάποιο λάθος, τότε το λάθος είναι δικό τους. Το εύρος της ανισότητας είναι τέτοιο που δύσκολα μπορεί να το συλλάβει ο ανθρώπινος νους, όμως είναι πέρα για πέρα αληθινό. Αν και τα νούμερα είναι, συχνά, ένας καλός τρόπος για ν’ αποκρύπτεις την αλήθεια, σ’ αυτήν την περίπτωση τα πράγματα είναι διαφορετικά. Δυστυχώς βέβαια, γιατί πως αλλιώς μπορεί να γίνει κατανοητό ότι το μόλις 1% της ανθρωπότητας, τόσοι είναι οι υπερ-πλούσιοι αυτού του κόσμου, κατέχουν 65 φορές περισσότερες βαθμίδες ευημερίας, στην εκατονταβάθμια κλίμακα, από το φτωχό ήμισυ των συνανθρώπων τους.
Εδώ και 30 χρόνια, παρατηρεί η έρευνα, το διάστημα δηλαδή που ο νεοφιλελευθερισμός παραμένει εδραιωμένος ως κυρίαρχη αντίληψη άσκησης πολιτικών, θα συμπληρώναμε εμείς, το χάσμα της ανισότητας διευρύνεται. Η τάση δεν είναι ίδιας έντασης παντού, εν τούτοις, στις χώρες-κλειδιά είναι αν μη τι άλλο ομοιότροπη, κι ανάλογα με τις επιμέρους εσωτερικές συνθήκες ο βαθμός όξυνσης των ανισοτήτων αυξομειώνεται. Εκείνο που είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό όμως είναι η «έκρηξη» της άνισης εισοδηματικής συγκέντρωσης στα χέρια εξαιρετικά λίγων μέσα στην περίοδο της κρίσης.
Παρότι η σχετική φιλολογία θέλει το κρισιακό φαινόμενο να μας αγγίζει όλους, καθέναν στο μέτρο των ιδιαίτερων συνθηκών που είχε ή δεν είχε εξασφαλίσει, είναι πρόδηλο μέσα από τα σχετικά στοιχεία ότι αντίθετα με την κοινή πεποίθηση, η οικονομική αναταραχή των τελευταίων ετών ήταν μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για την πιο βίαιη αντίστροφα προοδευτική, από τα κάτω προς τα πάνω δηλαδή, αναδιανομή εισοδημάτων που έχουν αντικρίσει οι κοινωνίες, ιδιαίτερα του δυτικού κόσμου, για πολλές δεκαετίες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Η.Π.Α., κατά κάποιο τρόπο το γενέθλιο τόπο της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών, όπου το 1% των Αμερικανών απόλαυσε το 95% της μετακρισιακής ανάπτυξης, την ίδια στιγμή που το 90% του πληθυσμού κατέστη φτωχότερο.
Με λίγα λόγια, όση εισοδηματική εξίσωση πέτυχαν Ευρωπαίοι και Βορειοαμερικανοί μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και για τρεις δεκαετίες, άλλη τόση απώλεσαν την υπόλοιπη περίοδο. Μόνο η Λατινική Αμερική μοιάζει να κινείται αντίστροφα λέει η Oxfam, στηριζόμενη όμως στις δημόσιες πολιτικές που μειώνουν την ανισότητα και αυξάνουν το μερίδιο της ευημερίας για όλο και περισσότερους. Οι αμερικανικές χώρες του Νότου γνώρισαν πρώτες τις νεοφιλελεύθερες επιλογές, οι οποίες συνδυασμένες με περίσσιο πολιτικό αυταρχισμό, δημιούργησαν κοινωνίες των ελάχιστων προκλητικά ευημερούντων εις βάρος της πλειονότητας των οικονομικά αδύναμων και κοινωνικά καθηλωμένων.
Οριοθέτηση στη λειτουργία των αγορών, προοδευτική φορολόγηση, άρση της απορρύθμισης, δημόσιες επενδύσεις στην παιδεία, την υγεία και την κοινωνική πρόνοια, αξιοπρεπή κατώτατο μισθό, αναδιανεμητικές μεταβιβάσεις κ ά. Είναι ορισμένα μόνο απ’ όσα προτείνει η Oxfam στην έκθεσή της. Τ’ ακριβώς αντίθετα δηλαδή απ’ όσα στην ελληνική περίπτωση, αλλά και στην ευρύτερη ευρωπαϊκή, επικαλούνται οι διαμορφωτές πολιτικής στις ημέρες μας και αποφασίζουν οι ηγέτες των εθνικών κρατών, από κοινού με τους αξιωματούχους της Ε.Ε. Την επόμενη φορά που θα μας ζητηθεί μια ακόμη «θυσία», είναι χρήσιμο να έχουμε τα παραπάνω κατά νου.
* Φώτο: Υπαίθρια αγορά προσωπικών αντικειμένων από άπορους στο Τορίνο
