Υπάρχουν άνθρωποι που δυσκολεύονται τόσο να εκφράσουν τα συναισθήματα τους όσο και να τα εντοπίσουν. Η απάντηση στο “γιατί δεν μπορούν να καταλάβουν τι νιώθουν και τι χρειάζονται” ενδέχεται να έχει τις ρίζες της στο μακρινό ή κοντινό παρελθόν τους. Ενδέχεται να ξεκινάει από τον τρόπο που οι γονείς τους εξέφραζαν ή καλύτερα δεν εξέφραζαν τα συναισθήματα τους και από τον τρόπο που τους επέτρεπαν να εκφράζουν, να βιώνουν και να αναγνωρίζουν τα δικά τους συναισθήματα.
Οι γονείς, παρόλο που αγαπούν περισσότερο από όλους τα παιδιά τους, δεν ξέρουν πάντα τι χρειάζονται τα παιδιά τους. Δεν ξέρουν πώς να τα παρηγορήσουν και έτσι μια φράση όπως “Μην κλαις” ή “Έλα να παίξουμε” καταφέρνει να αποσπάσει το παιδί από τα συναισθήματα του. Ενδέχεται έτσι, το παιδί να μάθει να καταφεύγει σε δραστηριότητες κάθε φορά που νιώθει οποιοδήποτε συναίσθημα και στη συνέχεια να προχωρήσει ένα βήμα πιο κάτω: να ξεριζωθεί από τον συναισθηματικό του κόσμο και να δυσκολεύεται πλέον να αναγνωρίζει τι αισθάνεται.
Ακόμα και αν δεν ταιριάζει αυτή η υπόθεση σε όλες τις περιπτώσεις (Κάθε περίπτωση είναι μοναδική), σίγουρα ένα άτομο που δυσκολεύεται στην αναγνώριση των συναισθημάτων του, δυσκολεύεται εξαιτίας κάποιων βιωμάτων του- εξαιτίας της προσωπικής του ιστορίας.
Αν και εσύ δυσκολεύεσαι να διακρίνεις τα συναισθήματα σου, χρειάζεται να εστιάσεις στην προσωπική σου ιστορία. Συλλογίσου ποια χρονική στιγμή στη ζωή σου σταμάτησες να εκφράζεις και να καταλαβαίνεις «τι αισθάνεσαι». Δείξε συμπόνια στον εαυτό σου και πίστεψε πως μπορείς έστω και τώρα να ενωθείς με το συναισθηματικό σου κόσμο, αρκεί να το προσπαθήσεις.
Τώρα, αν αναρωτιέσαι “γιατί είναι τόσο σημαντικό να ξέρεις τι νιώθεις;” σου προτείνω να σκεφτείς τα συναισθήματα σου σαν ένα κρίκο που σε ενώνει με τους άλλους ανθρώπους και τις βαθύτερες ανάγκες σου. Όταν αντιλαμβανόμαστε τα συναισθήματα μας, είμαστε σε θέση να αποκωδικοποιήσουμε μια κατάσταση: τι μας αρέσει, τι δεν μας αρέσει, τι μπορούμε να κάνουμε για να αλλάξουμε ότι δεν μας αρέσει, ποια σχέση μας, μας γεμίζει, ποια δεν μας ευχαριστεί κ.α. Έτσι, τα συναισθήματα μας, μας κινητοποιούν να βιώσουμε, να αποκωδικοποιήσουμε και να αλλάξουμε μια κατάσταση, λαμβάνοντας αποφάσεις ταιριαστές με τη βαθύτερη προσωπικότητα μας.
Από την άλλη, όταν ξέρουμε τα συναισθήματα μας, μπορούμε να παρατηρήσουμε τις σωματικές μας αντιδράσεις. Οι σωματικές αυτές αντιδράσεις είναι καθολικές: δηλαδή κάθε συναίσθημα έχει το δικό του ταίρι σωματικών αντιδράσεων, το οποίο είναι ίδιο για όλους μας. Έτσι, μπορούμε να υποθέσουμε καλύτερα τι νιώθει το άτομο απέναντι μας, για παράδειγμα ο σύντροφος μας, το παιδί μας ή κάποιος άλλος συγγενής μας. Επομένως, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τι χρειάζεται από μας και να του σταθούμε ουσιαστικά. Είναι μια αλυσίδα: γνωρίζοντας τα συναισθήματα μας και τις σωματικές μας αντιδράσεις, είμαστε σε θέση να καταλάβουμε καλύτερα τα συναισθήματα των άλλων και να δράσουμε ανάλογα, βελτιώνοντας τελικά τη σχέση μας μαζί τους.
Πρακτικά, πώς μπορούμε να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα μας;
Πρώτα από όλα, δεν χρειάζεται να βιαζόμαστε. Το πιο σημαντικό εφόδιο είναι η υπομονή και το πιο σημαντικό βήμα η εξάσκηση.
Μπορούμε να εξασκηθούμε με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας ή μαζί με ένα φίλο μας ένα κατάλογο συναισθημάτων, τόσο θετικών όσο και αρνητικών. Στην αρχή, μπορούμε να βάλουμε στον κατάλογο τα πιο βασικά συναισθήματα (χαρά, φόβος, ντροπή, λύπη, έκπληξη, ηρεμία) και κατόπιν να τον εμπλουτίσουμε (περηφάνια, απογοήτευση, ευτυχία, μοναξιά, κ.α). Αυτόν τον κατάλογο, μπορούμε να τον έχουμε μαζί μας σαν χάρτη για την αναγνώριση των συναισθημάτων μας και να τον συμβουλευόμαστε όταν παρατηρούμε έστω και μικρά σημάδια αλλαγής της διάθεσης μας ή των σκέψεων μας.
Εναλλακτικά, αν δυσκολευόμαστε ακόμη, μπορούμε σε ένα αρχικό επίπεδο να γράφουμε μια λέξη (την πρώτη που μας έρχεται στο μυαλό) ή να κάνουμε μια ζωγραφιά, τις φορές που παρατηρούμε αλλαγές στη διάθεση μας. Με αυτό τον τρόπο, θα εξωτερικεύσουμε αυτό που αισθανόμαστε, δίνοντας του μορφή.
Ακόμη, χρειάζεται να αποδεχτούμε τα «αρνητικά συναισθήματα» και να μην φοβόμαστε να τα βιώσουμε, αποφεύγοντας τα ή μειώνοντας τη σημασία τους, με τη χρήση της λογικής μας. Όταν φοβόμαστε τα συναισθήματα αυτά- όταν φοβόμαστε πώς εκείνα δεν θα περάσουν ποτέ, είναι σαν να φοβόμαστε πως το στομάχι μας θα μείνει για πάντα στη διαδικασία πέψης. Στην πραγματικότητα, όσο κι αν νιώθουμε φουσκωμένοι μετά από ένα γεύμα, έρχεται γρήγορα η στιγμή που το στομάχι μας ηρεμεί και χωνεύουμε. Κάπως έτσι- αν και λίγο πιο πολύπλοκα- συμβαίνει με τα αρνητικά μας συναισθήματα. Έρχεται η στιγμή που υποχωρούν και δίνουν τη θέση τους σε άλλα- πιο ευχάριστα και λιγότερο έντονα.
Ωστόσο, για να βοηθήσουμε αυτή τη διαδικασία, χρειάζεται να μην επενδύσουμε στη διατήρηση τους, μέσα από επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις, αλλά να υιοθετήσουμε τη λογική «ήρθαν και θα φύγουν» και να κάνουμε υποστηρικτικές σκέψεις για εμάς, για παράδειγμα ότι «όσο κι αν τώρα μας φαίνεται δύσκολο, μπορούμε να τα καταφέρουμε και ξέρουμε πώς κι αυτό θα περάσει».
Κάτι άλλο, τώρα, που μπορούμε να κάνουμε είναι να “παίξουμε” μπροστά στον καθρέφτη και να πάρουμε εκφράσεις διαφορετικών ρόλων: ενός θυμωμένου, ενός χαρούμενου, ενός λυπημένου, ενός ερωτευμένου, ενός έκπληκτου ή ενός βαριεστημένου προσώπου. Με αυτόν τον τρόπο, θα εξασκηθούμε στο να εντοπίζουμε τις σωματικές μας αντιδράσεις, οι οποίες θα μας κατευθύνουν στη συνέχεια στην πηγή τους- στα συναισθήματα μας. Για παράδειγμα, αν παρατηρήσουμε πως ο τόνος της φωνής μας ή οι κινήσεις μας γίνονται πιο έντονες, τότε το πιθανότερο είναι να αισθανόμαστε θυμό. Αν παρατηρήσουμε ότι κάθε φορά που συναντάμε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, νιώθουμε ένα σφίξιμο στο στομάχι, το πιθανότερο είναι να αισθανόμαστε ανασφάλεια. Ας αρχίσουμε, λοιπόν, να παρατηρούμε τα μηνύματα που μας στέλνει το σώμα μας.
Συμπληρωματικά, ας ρωτήσουμε άλλους σημαντικούς για μας ανθρώπους με ποιον τρόπο αντιλαμβάνονται εκείνοι τα συναισθήματα τους. Ας ζητήσουμε τη βοήθεια τους και ας παίξουμε μαζί τους. Για παράδειγμα, ας τους ζητήσουμε να παριστάνουν ένα συναίσθημα και ας προσπαθήσουμε στη συνέχεια να το μαντέψουμε. Ας παρατηρήσουμε τις αντιδράσεις τους σε μια συζήτηση, ας σημειώσουμε το συναίσθημα που πιστεύουμε πως είχαν και ας τους ρωτήσουμε αν είχαμε δίκιο.
Τέλος, ας θυμηθούμε πως το σώμα μας είναι ο καθρέφτης των συναισθημάτων μας και τα συναισθήματα μας είναι ένας σημαντικός οδηγός για τη συμπεριφορά μας..
Καλή εξάσκηση!!
