Λίγο μετά το μεσημέρι και καταφθάνω στο αεροδρόμιο της Άγκυρας. Ζέστη, 28 βαθμοί Κελσίου. Δεν βοηθάει, απλά εντείνει την ανασφάλεια και την ανησυχία. Ένας Κύπριος στην Τουρκία. Δεν είμαι ο μόνος και δεν είναι η πρώτη φορά, αλλά ούτε αυτό βοηθάει. Και δεν φτάνουν αυτά αλλά γίνεται, λέει, χαμός στην χώρα. Διαδηλώσεις, συγκρούσεις με την αστυνομία, βίαιη κρατική καταστολή, φωτιές, τραυματίες, νεκροί. Δεν βοηθάει όλο αυτό, δεν βοηθάει καθόλου.
Περνάω τον έλεγχο διαβατηρίων και ανακαλύπτω ότι το αεροδρόμιο ήταν σχεδόν άδειο – νεκρική ησυχία. Παίρνω τη βαλίτσα και μπαίνω στο ταξί – είναι απ’ τις στιγμές που εύχομαι να έδινα περισσότερη προσοχή στα μαθήματα τουρκικών. Ο δρόμος για το κέντρο της πόλης απίστευτα ήσυχος και σχεδόν άδειος. Αυτό που περίμενα και ήμουν σχεδόν προετοιμασμένος να βιώσω δεν ταιριάζει καθόλου με την μέχρι στιγμής εμπειρία μου. Στη διαδρομή η πόλη φαίνεται να βρίσκεται σε πυρετό ανάπτυξης καθώς φαντάζει να είναι ένα τεράστιο εργοτάξιο κατασκευών.
Φτάνω στο κέντρο, βολεύομαι στο ξενοδοχείο, νύχτωσε. Το βράδυ, η πόλη αλλάζει. Δεν είναι η ίδια. Αυτό που κοιμότανε κατά τη διάρκεια της μέρας ξυπνάει, και η ηρεμία μαζί με το συνηθισμένο βουητό της πόλης μεταμορφώνονται. Η κεντρική πλατεία και το διπλανό πάρκο γεμίζουνε διαδηλωτές, η αστυνομία είχε καταφθάσει νωρίτερα, τους περίμενε. Αυτό που ακολουθεί είναι μουσικοί ρυθμοί τυμπάνων, συνθήματα, φωνές, και οι ήχοι των όπλων που πετούν δακρυγόνα. Ο κόσμος που είναι εκεί έχει βαρεθεί τον Πρωθυπουργό – Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον λένε – και τις πολιτικές του. Εγώ έχω μείνει όμως με την απορία: η κοινωνική – και βίαιη – δυναμική της νύχτας, πού πάει τη μέρα; Σε ποιο βαθμό αντιπροσωπεύουν την ευρύτερη κοινωνία οι βραδινοί διαδηλωτές της πλατείας; Τι ζητάνε; Θα πετύχουν; Ας σημειωθεί ότι στην Κωνσταντινούπολη η μάχη είναι ακόμα πιο ισχυρή, εκεί κτυπάει η καρδιά του «κινήματος», εκεί πολλοί είναι αυτοί που κατασκηνώνουν το πρωί στους χώρους των διαδηλώσεων σχηματίζοντας έτσι και μια μικροκοινωνία όπου διοργανώνονται διάφορα πολιτικά, καλλιτεχνικά και άλλα γεγονότα.
Την επόμενη μέρα είχα την τύχη να συμμετέχω σε μεγάλο διεθνές συνέδριο που αφορούσε ακριβώς τις πολιτικές της Τουρκίας. Εκεί μου δόθηκε η ευκαιρία να ανταλλάξω γνώμες και να μάθω την άποψη των ίδιων των πολιτών της χώρας. Ο Μουσταφά, ο Εμρέ, και η Αϋλά είναι φοιτητές πολιτικών επιστημών και διεθνών σχέσεων και είναι μερικά από τα άτομα που έδειξαν μεγάλη προθυμία να μοιραστούν τις απόψεις τους μαζί μου, αλλά και να ακούσουν τις δικές μου, για τα πρόσφατα γεγονότα στη χώρα τους.
Το πρώτο πράγμα που τους ρώτησα ήταν αν συμφωνούν με τη φιλοσοφία των διαδηλωτών. «Δεν υπάρχει φιλοσοφία πίσω απ’ τις διαδηλώσεις», είπε αμέσως ο Μουσταφά, και είχε δίκαιο. Η ερώτηση μου ήτανε λάθος, καθώς οι διαδηλωτές δεν εμπίπτουν σε ένα οργανωμένο σύνολο με κοινούς στόχους και ιδεολογία/φιλοσοφία, αλλά αποτελούνται από διάφορα σύνολα και πολλούς ανεξάρτητους πολίτες. Διαμορφώνω λοιπόν την ερώτηση και ξαναρωτώ: «Συμφωνείτε με το κοινό αίσθημα που εκφράζεται κατά του Πρωθυπουργού;», διότι το κοινό των διαδηλωτών είναι τα «αντι-Ερντογάν αισθήματα». Η απάντηση ήταν ομόφωνη, «ναι». «Γιατί;», συνέχισα. «Μα δεν γίνεται ο Πρωθυπουργός να κάνει ότι θέλει χωρίς να ρωτάει τον κόσμο, δεν γίνεται να μιλάει τόσο προκλητικά κατά αυτών που διαφωνούν μαζί του και να εφαρμόζει πολιτικές που μειώνουν τις ελευθερίες μας», είπε και πάλι ο Μουσταφά που ήταν ο πιο ομιλητικός. Ο Εμρέ και η Αϋλά συμφώνησαν. «Πιστεύετε ότι οι διαδηλωτές εκφράζουν την πλειοψηφία του κόσμου;», ρώτησα. «‘Όχι» ήταν η ξεκάθαρη απάντηση του Εμρέ με την οποία ο Μουσταφά συμφώνησε προσθέτοντας ότι οι διαδηλωτές στους δρόμους εκφράζουν μόνο το 2% του κόσμου. «Λίγο υπερβολικός δεν είσαι;», του λέω. «Μόνο το 2%»; «Ναι», μου λέει, «διότι οι πολίτες δεν ενδιαφέρονται». «Έχουνε βολευτεί με τα λίγα που έχουν. Τους φτάνει να περνούν 200 και 300 ευρώ το μήνα, τα οποία τα θεωρούν ικανοποιητικά.» Δεν πείθομαι, συνεχίζω να πιστεύω ότι υπερβάλλει. «Λες λοιπόν», του λέω, «ότι οι περισσότεροι πολίτες είναι υπέρ του Ερντογάν και της κυβέρνησης». «Όχι», απαντά και πάλι, μπερδεύοντάς με ακόμα περισσότερο. «Οι περισσότεροι διαφωνούν με τον Ερντογάν, απλά δεν έχουν εναλλακτική». Ο Εμρέ κάνει παρέμβαση και λέει ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Τουρκία είναι η απουσία ισχυρής αντιπολίτευσης.
Εκμεταλλεύτηκα την τροπή της συζήτησης και ρώτησα αν υποστηρίζουν κάποιο κόμμα. «Κανένα κόμμα δεν αποτελεί εναλλακτική», είπε η Αϋλά, γι’ αυτό δεν υποστηρίζω κανένα κόμμα αλλά ούτε και τον Ερντογάν. Την ίδια στάση είχαν και οι άλλοι δύο φοιτητές. «Εφόσον λοιπόν δεν υπάρχει άλλο κόμμα που να μπορεί να διαδεχθεί τον Ερντογάν, και εφόσον οι διαδηλωτές δεν εκφράζουν την πλειοψηφία αλλά δεν έχουν ούτε κοινούς στόχους, τότε γιατί συμβαίνει όλο αυτό;», ρώτησα και πάλι. «Είναι σαν κανόνας της φυσικής» είπε ο Εμρέ, «αν βάλεις ένα μπαλόνι στο πάτωμα και το πιέζεις πατώντας το, τότε κάποια στιγμή αναπόφευκτα θα σπάσει, αυτό συνέβη εδώ». «Το πρόβλημα που παραμένει όμως, είναι πως δεν υπάρχει εναλλακτική», πρόσθεσε ο Μουσταφά, «ο Ερντογάν, παρόλα αυτά, θα επανεκλεγεί στις επόμενες εκλογές». Το μήνυμα ήταν καθαρό, η Τουρκία δεν έχει εναλλακτική. Το ίδιο στήριξαν και δύο καθηγητές του πανεπιστημίου σε παρόμοια συζήτηση που είχαμε: «βρισκόμαστε σε ένα στάδιο όπου δεν μπορούμε να ανεχτούμε τις κυβερνητικές πολιτικές, αλλά έχουμε μείνει χωρίς εναλλακτική». Η γενικότερη αίσθηση όμως δεν είναι μόνο αυτή. Όλοι παραδέχονται ότι αυτό που συμβαίνει στην Τουρκία σηματοδοτεί μια καινούργια εποχή για τη χώρα. Μια εποχή περισσότερης συμμετοχής στον πολιτικό διάλογο από την κοινωνία, μια εποχή με ευκαιρίες για δημοκρατική εμβάθυνση, μια εποχή πολιτικοποίησης των μαζών και συνειδητοποίησης των δικαιωμάτων τους. Μια τέτοια δυναμική θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει την αρχή του τέλους μιας μακράς εποχής αργού και βίαιου εκμοντερνισμού αλλά και την ανάδυση μιας Τουρκίας η οποία θα διαμορφώνεται περισσότερο από τα θέλω του λαού. Σε κάθε περίπτωση, η μετάβαση αυτή δεν θα είναι ούτε εύκολη, ούτε σύντομη, και πιθανότατα ούτε ειρηνική.
