Πώς καταλαβαίνουμε ότι ήρθε το καλοκαίρι; Πρώτα απ’όλα από κάτι ηλιόλουστες μέρες σαν κι αυτή που είχαμε την Πρωτομαγιά. Έπειτα από επανεκδόσεις παλιών κινηματογραφικών επιτυχιών, όπως αυτή του ‘’Πυγμαλίωνα’’ από το μακρινό 1938.
Πρόκειται για το ομώνυμο θεατρικό έργο του Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω που έγινε κυρίως γνωστό όταν διασκευάστηκε σαν θεατρικό μιούζικαλ το 1955 με τον τίτλο ‘’Ωραία μου κυρία’’. Αυτό το μιούζικαλ μεταφέρθηκε το 1964 και στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστές τους Όντρεϊ Χέπμπορν και Ρεξ Χάρισον αποσπώντας 8 βραβεία Όσκαρ. Αν και δεν έχει καμία σημασία όσον αφορά την ποιότητα κάποιας ταινίας, να αναφέρουμε ότι και ο ‘’Πυγμαλίωνας’’ του 1938 με πρωταγωνιστές τους Λέσλι Χάουαρντ και Γουέντι Χίλερ κέρδισε 1 Όσκαρ, εκείνο του καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου. Ένα σενάριο που υπέγραφε-έστω και με μισή καρδιά-ο Σω ο οποίος είναι ο μοναδικός συγγραφέας που έχει τιμηθεί τόσο με βραβείο Νόμπελ όσο και με το χρυσό αγαλματίδιο.
Πρωταγωνιστής του έργου είναι ο Χένρι Χίγκινς, ένας καθηγητής φωνολογίας αφοσιωμένος όσο δεν πάει με την επιστήμη του και αμετανόητος εργένης. Στη λαχαναγορά του Κόνβεντ Γκάρντεν, στην Αγγλία, θα ανακαλύψει την Ελίζα Nτουλιτλ, ένα φτωχό κορίτσι που πουλάει λουλούδια και με λεξιλόγιο χαμηλότατου επιπέδου. Ο αυστηρός καθηγητής θα βάλει στοίχημα ότι μπορεί μέσα σε 3 μήνες να μετατρέψει την Ελίζα σε περιβόητη κυρία της αστικής τάξης. Πράγματι, ο Χίγκινς θα τα καταφέρει αλλά ο απότομος χαρακτήρας του θα απομακρύνει το ερωτικό βλέμμα της Ελίζας από πάνω του. Στην όλη υπόθεση σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει η μητέρα του καθηγητή, ο μέθυσος πατέρας της Ελίζας όπως και ο νεαρός Φρέντι που θα διεκδικήσει την ηρωίδα.
Το έργο αυτό γράφτηκε το 1912 και είναι αναγκαίο να πούμε μερικά λόγια για την προσωπική ζωή του Σω ώστε να καταλάβουμε τον προσανατολισμό της πλοκής αλλά και των ηρώων. Είναι ένας συγγραφέας που μισεί το εκπαιδευτικό σύστημα της εποχής του και τον καθωσπρεπισμό της άρχουσας τάξης και γι’ αυτό τα ειρωνεύεται με έναν φλεγματικό τρόπο. Ο ίδιος λέει για το κείμενό του: ‘’Είναι τόσο έντονα και σκόπιμα διδακτικό και το θέμα του εκτιμάται πως είναι τόσο στεγνό, που ομολογώ ότι απολαμβάνω αφάνταστα να το πετώ στα κεφάλια των ψευτοσοφών οι οποίοι επαναλαμβάνουν την παπαγαλίστικη κραυγή πως η τέχνη δεν μπορεί ποτέ να είναι διδακτική. Προσπαθεί να αποδείξει τον ισχυρισμό μου ότι η μεγάλη τέχνη δεν μπορεί ποτέ της να είναι κάτι άλλο’’. Και αν αναλογιστούμε λίγο καλύτερα τα λόγια του και φτάσουμε μέχρι και τις απαρχές της δυτικής σκέψης-τη διδακτική ποίηση του Ησιόδου-μπορούμε να συμφωνήσουμε μαζί του.
Η σύνδεση με τη μητέρα του είναι αρκετά στενή και αυτό φαίνεται από το πώς δεσπόζει η μητρική φιγούρα στον ‘’Πυγμαλίωνα’’ αλλά ακόμα και από την επαγγελματική ιδιότητα του Χίγκινς που συμπίπτει με εκείνη της μητέρας του Σω. Ο πατέρας του ήταν αλκοολικός και αυτό το μοτίβο ήρωα θα δώσει το στίγμα του και στον περίφημο κύριο Ντουλιτλ που συναντάμε εδώ. Πολλοί ισχυρίζονται ότι πίσω από το Χίγκινς κρύβεται ο ίδιος ο Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω ο οποίος δεν είχε πολλές σαρκικές επαφές με τις γυναίκες παρότι τις αγαπούσε. Άλλωστε, ο ρόλος της Ελίζα ήταν καρπός του έρωτά του για την ηθοποιό Stella Cambell.
Αξίζει κανείς να διαβάσει το πρωτότυπο έργο του δημιουργού γιατί μόνο εκεί βρίσκεται η ουσία των σοσιαλιστικών και φεμινιστικών ιδεών του. Οι ταινίες-όσο κι αν μας συγκινούν μέχρι σήμερα- εμφανίζουν μια ουσιώδη διαφορά από το θεατρικό κείμενο. Αυτή είναι η προσθήκη του χαρούμενου τέλους (happy end). Στο μιούζικαλ του 1964 τολμώ να πω ότι είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενο, το ζητάς για να σε πάρουν τα ζουμιά. Όσο για την ταινία που επανεκδίδεται αυτές τις μέρες από τη New Star, ίσως κόλλησε πολύ πρόχειρα.
Διότι η αλήθεια είναι πάντα σκληρή. Η Ελίζα σίγουρα θα θελήσει για σύντροφό της το Φρέντι, έναν καλοσυνάτο νεαρό που είναι έτοιμος να της προσφέρει τα πάντα παρά έναν αυταρχικό καθηγητή που δεν είναι ικανός (και ούτε θέλει) να αμβλύνει τις γωνίες του προκειμένου να είναι μαζί με μια γυναίκα. Στο κάτω-κάτω, ο καθηγητής ίσως βλέπει την Ελίζα σαν δημιούργημά του και να αρκείται απλά σε αυτή την ευφορία που του προσφέρει η δημιουργία-όπως συμβαίνει και σε κάθε καλλιτέχνη. Σίγουρα φοβάται μήπως την απομυθοποιήσει γνωρίζοντας την σαν ερωτική σύντροφο.
Ας μην ξεχνάμε και τη συμβολική χρήση του τίτλου του έργου, που παραπέμπει απευθείας στον γλύπτη της αρχαιοελληνικής μυθολογίας που σμίλεψε την ιδανική γυναίκα. Λιγότερο ή περισσότερο, όλοι οι άντρες πάσχουμε από το σύνδρομο του Πυγμαλίωνα, χτίζουμε δηλαδή μέσα στο κεφάλι μας μια ιδανική γυναίκα που συνήθως δεν μπορεί να τη φτάσει μια… κοινή θνητή. Γι’ αυτό ίσως θα έπρεπε πιο συχνά να αφήνουμε τον εαυτό μας απλά να παρασύρεται από την ίδια τη γυναίκα που έχουμε απέναντί μας, ένα πλάσμα γεμάτο γοητεία αλλά και αντιφάσεις, όπως κάθε άνθρωπος. Ο Σω γράφει : ‘’Ο έρωτας εξιδανικευμένος ζει μόνο στο μυαλό των ανθρώπων. Αυτός ο φανταστικός έρωτας επηρεάζει πολύ περισσότερο τη ζωή μας απ’ ότι ο πραγματικός. Μονάχα στα όνειρά μας οι γυναίκες ανταποκρίνονται στην αποστολή τους’’.
Είναι από εκείνα τα έργα που επιβάλλεται να προβληματίσει όσους ασχολούνται με τη διανόηση. Αξίζει, άραγε, κανείς να οχυρώσει τη ζωή του σε μια στοίβα βιβλίων από το να αναζητήσει και να συμβιώσει με τα καλά αλλά και τα δεινά του αινίγματος που λέγεται Γυναίκα;
(Στη δημιουργία του άρθρου και την ανακάλυψη των γνωμικών του Σω με βοήθησε το βιβλίο από τις εκδόσεις Δωδώνη που περιλαμβάνει τη μετάφραση του ‘’Πυγμαλίωνα’’ αλλά και εκτενή σχολιασμό από τον ίδιο το συγγραφέα και τους επιμελητές της έκδοσης. Αξίζει για όποιον ενδιαφέρεται να το αναζητήσει.)
