Τέτοιες μέρες του Απρίλη, ακριβώς πριν 97 χρόνια, το γαλλικό έθνος διαπερνούσε ένα αίσθημα ευφορίας. Οι Γάλλοι πολιτικοί είδαν –επιτέλους- ότι ο διορισμένος μέχρι τότε αρχηγός του γαλλικού στρατού τα χε κάνει μαντάρα: ο γαλλικός στρατός αιμορραγούσε με τρομακτικούς ρυθμούς χωρίς να σημειώνει καμία πρόοδο στο πεδίο της μάχης. Έτσι τον αντικατέστησαν με τον στρατηγό Νιβέλ. Αυτός δεν γούσταρε τις αμυντικές τακτικές του προκατόχου του, ήταν οργανωτικός και του άρεσε να συνδυάζει την τρομακτική ισχύ του πυροβολικού με την ορμή του πεζικού για κεραυνοβόλες επιθέσεις.
Αυτό σχεδίαζε για την Άνοιξη του 1917. Να διαπεράσει τις γερμανικές γραμμές όπως ένα μαχαίρι που τρυπάει βρασμένη πατάτα. Ήταν αποφασισμένος να τερματίσει τον πόλεμο με απώλειες μόνο 10.000 άνδρες, και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Γύρισε σε όλο το μέτωπο, αναπτέρωσε πρωτόγνωρα το ηθικό των ξεκατινιασμάτων ανδρών και διέταξε επίθεση. στις 16 Απριλίου. Τότε λοιπόν 1.2 εκατομμύριο άνδρες, 7,000 πυροβόλα και -για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία- 128 τανκς πέσανε πάνω στους Γερμανούς και… φάγανε τα μούτρα τους. Οι τελευταίοι ήταν καλά προετοιμασμένοι και οι Γάλλοι όχι και τόσο. Α, και μια λεπτομέρεια, τα γαλλικά σχέδια είχαν πέσει στα γερμανικά χέρια αλλά ο Νιβέλ δεν συγκινήθηκε να τα αναπροσαρμόσει. Τέλος πάντων, οι απώλειες πλησίασαν σχεδόν τις 200.000 και το μόνο κέρδος ήταν να προκαλέσουν ανάλογο πόνο στους Γερμαναράδες και να καταλάβουν λίγα ακόμα τετραγωνικά χιλιόμετρα βομβαρδισμένης γης. Τρίχες!
Οι απλοί στρατιώτες είχαν επενδύσει πολλά στον Νιβέλ αλλά δεν τους έκατσε το σχέδιό του, οι καλοί του τρόποι και η κομψότητα δεν αρκούσαν. Αν είναι να ξεκάνεις όλο το στρατό για να νικήσεις χαίρω πολύ, το ξέρουν πολλοί χασάπηδες αυτό.
Εκεί λοιπόν, που ο γαλλικός στρατός είναι εξαντλημένος, με το φαγητό να βρωμάει, τα ποντίκια να περπατάνε στους ώμους τους, τους γιατρούς και την επιμελητεία να μην ξέρουν που πάνε τα 4, έρχονται οι αξιωματικοί και διατάζουν επίθεση! “Όπα, σταθείτε ρε καλόπαιδα, σοβαρολογείτε; Αν οι μαλάκες στρατηγοί δεν ξέρουν την τύφλα τους από τακτικές και κάνανε ένα σωρό παπαριές στο μέτωπο θα την πληρώσουμε εμείς;”. Εντωμεταξύ, φυλλάδια φιλειρηνιστών που μοιράζονται στο μέτωπο, το αυξημένο κρασί και οι ανύπαρκτες άδειες, οξύνουν ακόμα περισσότερα τα πνεύματα. Στρατιώτες και υπαξιωματικοί από πολλές μονάδες αρνιόντουσαν να εκτελέσουν διαταγές. Με μεγάλη τους χαρά θα κάνανε άμυνα αλλά σε καμία περίπτωση επίθεση. Από τις 29 Απριλίου μέχρι τις 10 Ιουνίου καταγράφονται 120 περίπου επεισόδια στάσεων και ανταρσιών στο γαλλικό στρατό. Την γαλλική κυβέρνηση την έχει πιάσει κρύος ιδρώτας. Μια γενικευμένη εξέγερση στο στράτευμα θα αποτελέσει θείο δώρο στους αντιπάλους να τσακίσουν το γαλλικό έθνος και να χαθεί ο πόλεμος.
Ο Νιβέλ αντικαταστάθηκε από έναν καινούργιο, τον Πεταίν. Αυτός όμως, μπήκε φουριόζος και αποφασισμένος να επαναφέρει την πειθαρχία στο στράτευμα. Η γαλλική βουλή του λύνει τα χέρια. Σύμφωνα με νέο διάταγμα ο αρχιστράτηγος είναι ο μοναδικός που μπορεί να αποφασίσει ποιος θα τουφεκιστεί ή όχι ενώ κανείς δεν μπορεί να μεσολαβήσει για απονομή χάρης. Ο Πεταίν δίνει διαταγή στους στρατηγούς να συγκαλούν στρατοδικείο εξπρές χωρίς να το αναφέρουν σε ανωτέρους. Πρέπει να επαναφέρουν την πειθαρχία πάση θυσία.
Στις αρχές Ιουνίου ξεχώρισαν 12 άνδρες από τους λόχους τους του 2ου τάγματος για να τους δικάσουν για λιποταξία. Το κατηγορητήριο ήταν τόσο ηλίθιο που θαρρείς ότι μεσολάβησε ο επιθεωρητής Κλουζώ : πολλοί άνδρες επελέγησαν για να δικαστούν είτε επειδή ήταν ύποπτες οι εκφράσεις του προσώπου τους, είτε κοίταξαν λοξά στην πορεία και τέτοια σοβαρά παραπτώματα. Ο ένας από αυτούς, ο δεκανέας Κρονώ, παρόλο που είχε αποδείξεις ότι ήταν στο νοσοκομείο και ανήμπορος καν να περπατήσει την στιγμή των στάσεων τον καταδίκασαν σε καταναγκαστικά έργα. Ο δικηγόρος τους εκλιπαρούσε το δικαστήριο για επιείκεια αλλά ο στρατοδίκης ήταν ένα εξαίσιο στρατιωτικό «ντουβάρι» απαντώντας: «Στο σημείο που φτάσαμε, δέκα και είκοσι άνδρες περισσότεροι ή λιγότεροι δεν λογαριάζονται πια». Άλλοι θα εκτελούνταν και άλλοι θα πήγαιναν στις φυλακές κολαστήρια για καταναγκαστικά έργα.
Την ημέρα της εκτέλεσης, καθώς το εκτελεστικό απόσπασμα συνόδευε τους κατάδικους στον τόπο εκτέλεσης, πέφτουν κάτι γερμανικές οβίδες και τους ξαπλώνουν όλους. Μένει ωστόσο ένας όρθιος, ο δεκανέας Μουλιά. Κοιτάζει γύρω του και δεν πίστευε στα μάτια του: μπορούσε να το σκάσει και να σωθεί γιατί απλούστατα ήταν όλοι οι φύλακες είτε νεκροί είτε τραυματισμένοι! Πατάει μια τρεχάλα και εξαφανίζεται στο παρακείμενο δάσος. Ποτέ κανείς δεν έμαθε νέα από τούτο το αλάνι.
Η θεία δίκη όμως που συνόδευσε τον Μουλιά, δεν μπόρεσε να το κάνει και για τα άλλα έκτακτα στρατοδικεία του Πεταίν, ενώ ο Ζώρζ Κλεμανσώ, ο πέμπτος κατά σειρά πρωθυπουργός στη διάρκεια του πολέμου, παραδεχόταν, ότι η στρατιωτική δικαιοσύνη έχει τόση σχέση με το Δίκαιο, όση σχέση έχει η στρατιωτική μουσική με τη μουσική.
