Εάν η Στοκχόλμη είναι μία φορά γνωστή για τη μόδα που φαίνεται σε όποιο κατάστημα ρούχων κι αν βρεθεί κανείς, τότε αναμφισβήτητα κανείς δεν μπορεί να μην την συνδυάζει και με τα βραβεία Νόμπελ, που αποτελούν μία από τις πιο γνωστές -εάν όχι οι γνωστότερη- διοργανώσεις που λαμβάνουν χώρα στο σουηδικό έδαφος κάθε χρόνο, τον μήνα Δεκέμβριο, από το 1901 μέχρι και σήμερα.
Όμως πώς ξεκίνησαν όλα αυτά; Μία απλή περιήγηση στο Μουσείο Νόμπελ της Στοκχόλμης αρκεί για να μάθει κανείς όλη την ιστορία του Άλφρεντ Νομπέλ και της περιβόητης διαθήκης του, στην οποία έγραφε πως επιθυμεί να βραβεύονται κάθε χρόνο όσοι καινοτομούν ή συμβάλλουν στους τομείς της Φυσικής, της Χημείας, της Φυσιολογίας ή Ιατρικής, της Λογοτεχνίας και της Ειρήνης, με ένα κομμάτι της περιουσίας του.
Αλλά ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή. Ο Άλφρεντ Μπέρναρντ Νομπέλ, γεννηθείς το 1833, ήθελε από μικρός να γίνει ποιητής. Είχε μάλιστα γράψει και ποιήματα, κάποια από τα οποία εκτίθενται στο Μουσείο προς τιμήν του, τα οποία όμως, ευτυχώς (!) ήταν πραγματικά χάλια. Έτσι δεν προχώρησε σε αυτή του την ενασχόληση και κατάφερε να χτίσει μια περιουσία με την οποία θέσπισε τα Βραβεία Νόμπελ. Η ιστορία του έχει ως εξής. Ο πατέρας του, Εμμανουήλ, μηχανικός αλλά και επιχειρηματίας, ήθελε ο γιος του να συνεχίσει την οικογενειακή επιχείρηση. Η επιχείρηση όμως δεν πήγαινε πάντοτε καλά. Λόγω διαφόρων δυσχεριών, ο πατήρ Εμμανουήλ αναγκάστηκε να μετακομίσει από τη Σουηδία στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας όπου και πρωτοξεκίνησε την επιχειρηματική του ενασχόληση, μετά από τις ιδιαιτέρως επικερδείς εφευρέσεις του στον τομέα των εκρηκτικών.
Ο μικρός Άλφρεντ έλαβε μία εξαιρετική παιδεία, ιδιαιτέρως στον τομέα της χημείας, τόσο στη Ρωσία, όσο και από προσωπικούς δασκάλους με αποτέλεσμα να μιλά εκτός των άλλων άψογα τέσσερεις γλώσσες –Αγγλικά, Γαλλικά, Ρώσικα και Γερμανικά. Οι σπουδές του στην Χημεία συνεχίστηκαν τόσο στη Γαλλία όσο και στην Αμερική, όπου συναντήθηκε μάλιστα και με τον εφευρέτη John Ericsson. Στο μεταξύ, η επιχείρηση του πατέρα του, είχε προσανατολιστεί στο να κατασκευάζει πολεμικό εξοπλισμό στη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου, αλλά μετά το πέρας του υπήρξε τεράστια δυσκολία να προσανατολιστεί στην νέα μη πολεμική πραγματικότητα, και παραλίγο οι Νομπέλ να οδηγηθούν στην χρεωκοπία. Επέστρεψαν όμως στην Σουηδία όπου ο Άλφρεντ ασχολήθηκε με την τελειοποίηση της παραγωγής της νιτρογλυκερίνης ανοίγοντας μάλιστα σταδιακά περισσότερα εργοστάσια. Σε μια έκρηξη όμως λόγω κάποιας δοκιμής στη νιτρογλυκερίνη, σκοτώθηκε ο αδερφός του και μαζί 4 ακόμα άτομα. Έτσι ο Άλφρεντ άρχισε να ψάχνει μια όχι τόσο ασταθή εκρηκτική ύλη, πετυχαίνοντας την παρασκευή δυναμίτιδας με πυριτική γη. Η εφεύρεσή του διαδόθηκε σε Ευρώπη και Αμερική και η περιουσία του άρχισε να μεγαλώνει.
[metaslider id=19859]
Όμως ο ίδιος, έχοντας να διαχειριστεί τόσα εργοστάσια σε όλον τον κόσμο (μέχρι και στο Λαύριο υπήρχε) δεν είχε χρόνο να ασκήσει αυτό που πραγματικά τον έκανε ευτυχισμένο, να είναι δηλαδή εφευρέτης. Έτσι, αποφάσισε να εγκατασταθεί στο Παρίσι, όπου συνέχισε τις εφευρέσεις του. Το διάστημα 1873-1788 πέτυχε εξαιρετικές εφευρέσεις στον τομέα των εκρηκτικών και το 1889 πούλησε στην ιταλική κυβέρνηση μία από αυτές και μετακόμισε στο Σαν Ρέμο της Ιταλίας όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, πεθαίνοντας τελικά από Στηθάγχη.
Ήταν πλέον ένας από τους πιο πλούσιους ανθρώπους του κόσμου όμως χωρίς οικογένεια –μέχρι το 1895 είχαν πεθάνει και οι γονείς αλλά και τα αδέρφια του. Έτσι, φιλάνθρωπος, ερευνητής και κοσμοπολίτης ο ίδιος, άφησε στη διαθήκη του σημείωση πως επιθυμεί να βραβεύονται με ένα κομμάτι της αμύθητης περιουσίας του κάθε χρόνο οι άνθρωποι που συνεισφέρουν σε συγκεκριμένους τομείς, Φυσική, Χημεία, Φυσιολογία, Λογοτεχνία και Ειρήνη.
Το 1968 δημιουργήθηκε κι ένα ακόμα βραβείο με όνομα «Βραβείο στις Οικονομικές Επιστήμες της Τράπεζας της Σουηδίας στη Μνήμη του Άλφρεντ Νομπέλ», το οποίο ακολουθεί απόλυτα την τελετουργία των υπόλοιπων βραβείων. Η μόνη διαφορά έγκειται στο ποιος πληρώνει το έπαθλο. Στις κατηγορίες της διαθήκης του Νομπέλ, τα χρήματα προέρχονται από την περιουσία του ενώ στο τελευταίο από την Τράπεζα της Σουηδίας. Επίσης, το Νομπέλ Ειρήνης απονέμεται στο Όσλο της Νορβηγίας, από την Νορβηγική Επιτροπή Νομπέλ, ενώ τα υπόλοιπα απονέμονται στη Στοκχόλμη, το Βραβείο Φυσικής, Χημείας και Οικονομικών Επιστημών από την Σουδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών, το Βραβείο Φυσιολογίας ή Ιατρικής από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα και το Βραβείο Λογοτεχνίας από την Σουηδική Ακαδημία. Αυτά τα τέσσερα ιδρύματα μάλιστα είναι και υπεύθυνα όλο το χρόνο για την διαδικασία ανίχνευσης των Νομπελιστων.
Η βράβευση αφορά εν ζωή κόσμο, και δεν ξέρει κανείς, πέραν των τεσσάρων ιδρυμάτων τα κριτήρια, καθώς ο Άλφρεντ Νομπέλ δεν έγραψε τίποτα σχετικά. Το έπαθλο είναι ένα χρυσό μετάλλιο, ένα δίπλωμα και ένα χρηματικό ποσό περίπου 8 εκατομμύρια σουηδικές κορώνες –κάπου 900 χιλιάδες ευρώ. Οι απονομές γίνονται τον Δεκέμβη και οι καλεσμένοι μένουν κυρίως στο Grand Hotel της Στοκχόλμης, οπότε εάν σκοπεύετε να επισκεφθείτε τον μήνα Δεκέμβριο τη Στοκχόλμη και να μείνετε στο Grand Hotel να είστε σίγουροι πως δεν θα βρείτε, παρά ελάχιστα δωμάτια διαθέσιμα.
Το Μουσείο Νομπέλ της Στοκχόλμης είναι ένα από τα ωραιότερα μουσεία της πόλης, το οποίο εδράζεται σε ένα κτήριο του 18ου αιώνα με απαράμιλλη αισθητική και εντός αλλά και εκτός του. Εάν βρεθείτε ποτέ εκεί, να απολαύσετε οπωσδήποτε έναν καφέ στο μπαρ του, καθώς κάτω από τις καρέκλες όπου θα καθίσετε, θα δείτε τις υπογραφές από διάφορους νομπελίστες. Περιηγούμενοι όμως θα δείτε και διάφορες δημιουργίες μουσικών και εικαστικών εμπνευσμένες από τους Νομπελίστες και το έργο τους. Τα λόγια δεν είναι άξια περιγραφής αυτού του εξαιρετικού μουσείου, που σίγουρα αξίζει να επισκεφθεί κανείς εάν βρεθεί ποτέ στη Στοκχόλμη.
*Νομπελίστες 2014:
Βραβείο Νόμπελ Φυσικής: Isamu Akasaki, Hiroshi Amano και Shuji Nakamura
Βραβείο Νόμπελ Χημείας: Eric Betzig, Stefan W. Hell και William E. Moerner
Βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής: John O’Keefe, May-Britt Moser και Edvard I. Moser
Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας: Patrick Modiano
Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης: Kailash Satyarthi και Malala Yousafzai
Βραβείο στις Οικονομικές Επιστήμες της Τράπεζας της Σουηδίας στη Μνήμη του Άλφρεντ Νομπέλ: Jean Tirole
