Αύγουστος στην Κρήτη το 2014. Υπέροχα μέρη να δει κανείς, καταγάλανες θάλασσες να κολυμπήσει, γεύσεις ιδιαίτερες να δοκιμάσει και κρητική φιλοξενία να βιώσει. Η Κρήτη είναι ένας πολύ αγαπημένος μου προορισμός που προσπαθώ από τότε που τον ανακάλυψα, να τον εντάσσω κάθε καλοκαίρι στο καλοκαιρινό πλάνο, αφού συνδυάζει κοσμοπολιτισμό, παράδοση, φασαρία αλλά και ηρεμία, όλα σε μία έκταση γης. De gustibus που θα έλεγαν και οι Λατίνοι.
Ιούλιος 2014. Το καλοκαίρι πάντα διαβάζω Καζαντζάκη. Δεν μπορώ καθόλου τα βιβλία που εντάσσονται στην κατηγορία ‘βιβλία παραλίας’. Δεν κατάλαβα ποτέ τη χρηστικότητά τους. Πάντα πριν κατέβω στην Κρήτη, θέλω να έχω διαβάσει Καζαντζάκη, ή να παίρνω κάποιο βιβλίο του για να διαβάζω στη γενέτειρά του. Έτσι, πηγαίνοντας στον προμαχώνα Μαρτινέγκο, νιώθω πως τον καιρό πριν φτάσω στο Ηράκλειο, είναι σαν να προετοιμάζω τη συνάντησή μου με αυτόν που δεν είναι πια εδώ, μα μου μιλά με τις λέξεις του. Πρόσφατα τελείωσα το «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» και αποφάσισα να δω και την ομώνυμη ταινία του Ζυλ Ντασσέν. Με μετέφερε στην Κρήτη μιας άλλης εποχής…
Αύγουστος 1956. Στο χωριό Κριτσά, κοντά στον Άγιο Νικόλαο του Νομού Λασιθίου, υπάρχει αναταραχή κινηματογραφική, αφού προβολείς και κάμερες ξανασταυρώνουν τον Χριστό σε αυτό το κρητικό χωριουδάκι, μεταφέροντας εν τέλει το 1957 στη μεγάλη οθόνη το διαχρονικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη. Η ανάγλυφη σκηνοθεσία του γάλλου σκηνοθέτη Ζυλ Ντασσέν, η σύμπραξη ονομάτων-θρύλων εκείνης της εποχής, όπως η Μελίνα Μερκούρη με την υποκριτική της δεινότητα, ο Μάνος Χατζιδάκις με τη μουσική του να χρωματίζει τις σκηνές, ο Γιάννης Τσαρούχης με τις σκηνογραφικές στοχευμένες επιλογές του αλλά και η συμβολή των ίδιων των κατοίκων της Κριτσάς ως κομπάρσοι της ταινίας, συνήργησαν στη δημιουργία μιας αλησμόνητης ταινίας, και μάλιστα της πρώτης μεγάλης ξένης παραγωγής που γυρίστηκε στη χώρα μας. Ο ίδιος ο Καζαντζάκης, όταν είδε το αποτέλεσμα, είπε στον Ντασσέν, πως τώρα μπορεί επάξια να λέγεται Ντασσενάκης, όπως έγραψε η Μ. Κορνάρου.
Το χωριό και οι κάτοικοι της Κριτσάς ζούσαν στις σελίδες του Καζαντζάκη και η ταινία αυτή έμελλε να σημαδέψει τις μνήμες των κατοίκων, αφού οι ηλικιωμένοι πια Κριτσώτες ακόμα εξιστορούν συμβάντα και στιγμές των γυρισμάτων. Στις Κάννες μεταφέρθηκε για πρώτη φορά η ομορφιά της Κρήτης, τα πρόσωπα των ανθρώπων, οι τοποθεσίες του κόλπου Μιραμπέλλο, και από τότε πολλοί επισκέπτονται το χωριό για να δουν πώς είναι σήμερα η τότε «Λυκόβρυση». Μάλιστα, σώζεται ένα παλιό σπίτι στο χωριό όπου έγιναν πολλά από τα γυρίσματα της ταινίας.
Η ιστορία έχει ως εξής. Σε ένα χωριό, τη Λυκόβρυση, όπου Έλληνες ζουν υπό την ηγεσία του Τούρκου αγά, οι κάτοικοι ετοιμάζονται να αναπαραστήσουν την σταύρωση του Χριστού, στο πλαίσιο εθίμων της Μεγάλης Εβδομάδας, με κατοίκους του χωριού. Μία μέρα, όμως, φτάνει μια ομάδα προσφύγων από ένα κατεστραμμένο χωριό, ζητώντας καταφύγιο και βοήθεια από τους Λυκοβρυσιώτες, πράγμα που αρνιούνται και καταλήγει να κατασκηνώσει στη Σαρακίνα, σε παρακείμενες σπηλιές. Ανάμεσα στις δύο αυτές κοινότητες, αρχίζουν να δημιουργούνται έριδες και διχόνοια που όμως σταδιακά μεταστρέφεται, μόλις συνειδητοποιήσουν τι τους ενώνει.
Ιούλιος 2013. Αυτός ο μήνας με βρήκε στην Κρήτη, να θαυμάζω μεταξύ άλλων και τις ομορφιές του Αγίου Νικολάου. Τότε όμως δεν ήξερα τίποτα για την Κριτσά, που απέχει κάτι λιγότερο από 20 χιλιόμετρα από εκεί και η ταινία του Ζυλ Ντασσέν ήταν απλώς λίγες σκηνές που είδα σε κάποια προθήκη του Μουσείου Καζαντζάκη στη Μυρτιά Ηρακλείου.
Ελπίζω να έχω κάποτε την ευκαιρία να περάσω από την Κριτσά, ίσως σε κάποια επόμενη επίσκεψή μου στην Κρήτη, μόνο για να δω πού περπάτησαν αξιοθαύμαστες προσωπικότητες και που δόθηκε εικόνα και κίνηση σε ένα αριστούργημα της λογοτεχνίας.
