Ας μιλήσω σαν διαβασμένη – αν και δεν είμαι. Τόσα χρόνια μόρφωσης… Μέχρι πρότινος θεωρούσα αυτονόητα τα ίδια, αλλά και την ασίγαστη συνέχισή τους. Όμως αρχίζω να βλέπω πως δεν είναι έτσι τα πράγματα. Ποτέ δεν ήταν. Αρχίζω να βλέπω πως πρέπει να αρχίσω να τα διεκδικώ. Πώς να τα διεκδικήσω ,όμως, και να υπερνικήσω τη ραθυμία και τη φθινοπωρινή ραστώνη της περιόδου; Αναρωτιέμαι φταίει μονάχα το φθινόπωρο, ή κάτι άλλο;
“Ignorance is bliss” έλεγε ο Thomas Grey, μα η δική μου η ευτυχία ταράχθηκε ανεπιστρεπτί – εκλείπει, βλέπετε, κάποιος σύγχρονος Αρχιμήδης στη ζωή μου. Πώς ταράχθηκε; Διαβάζοντας… Τι; Λογοτεχνία… Βέβαια, όχι αυτή την εμβρυώδη λογοτεχνία, στην εξέταση της οποίας υποβάλλονται οι μαθητές κατά τα σχολικά τους χρόνια και περνούν τις τάξεις μία-μία, δίχως να έχουν γνωρίσει το έργο 20 συγγραφέων ή ποιητών.
Προσπαθώντας να αξιοποιήσω, λοιπόν, κάπως τον ατελεύτητο ελεύθερο χρόνο μου, έπιασα στα χέρια μου το βιβλίο της Κατίνας Παπά, «Σ’ ένα γυμνάσιο θηλέων». Πληγείσα και η ίδια από νοσταλγία για τις σχολικές τάξεις, είπα να διαβάσω κάτι ανάλογο. Αυτό που με κέρδισε, βέβαια, και με έκανε να πάρω το εν λόγω βιβλίο, ήταν η αφιέρωση που είχε η συγγραφέας στην πρώτη κιόλας σελίδα του, «Αφιερωμένο στον εκάστοτε Υπουργό της Παιδείας» έγραφε με έντονα, μαύρα γράμματα. Εδώ είμαστε, σκέφτηκα, και άρχισα να το διαβάζω.
Από εκεί κι έπειτα, λίγα έχω να σχολιάσω. Πρόκειται για ένα βιβλίο που θα έπρεπε να το διαβάσουν τόσο οι άνθρωποι που εμπλέκονται με την Εκπαίδευση, όσο και οι γονείς, τα παιδιά, όλοι συλλήβδην! Η συγγραφέας περιγράφει τί συμβαίνει σε ένα Γυμνάσιο θηλέων γύρω στη δεκαετία του ’30, κατά τη διάρκεια ενός παρωχημένου και αυστηρού εκπαιδευτικού συστήματος. Με την πένα της, η Παπά, σκιαγραφεί τις ζωές των κοριτσιών που φοιτούν στο σχολείο αυτό και έχουν να αντιμετωπίσουν τους αυστηρούς τους δασκάλους, τον πλέον οκνηρό τρόπο διδασκαλίας, αλλά και να ανακαλύψουν τι σημαίνει γυναίκα, έρωτας, λογοτεχνία. Ταυτοχρόνως, παρουσιάζονται και οι ίδιοι οι καθηγητές, οι περισσότεροι εκ των οποίων κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να κρατήσουν τα κορίτσια στο σκοτάδι.
Έννοιες όπως αυτή του εκπαιδευτικού διασαφηνίζονται, και όταν κανείς φτάσει στην τελευταία σελίδα, ένα πράγμα νιώθει πολύ έντονα. Πως κάτι δεν πάει καλά στη χώρα μας και… ίσως ποτέ να μην πήγαινε!
Αρκούν κάποια αποσπάσματα για να καταλάβετε:
«Αλήθεια, πώς θα’ πρεπε να είναι ένας καλός εκπαιδευτικός;
Έπρεπε να είναι ένας φυσικός και ανυπόκριτος άνθρωπος, δίχως καμιά απολύτως πόζα, δίχως υποκριτικές γλύκες και δίχως επίδειξη εμβρίθειας• και να φέρνεται στα παιδιά όπως θα φερνόταν και στα δικά του τα παιδιά, αν είχε, ή στους καλύτερους φίλους του: με στοργή, με καλοσύνη και με ευγένεια. Τότε γίνονται αμέσως και τα παιδιά καλά και ευγενικά, και αφήνονται στα χέρια του έτσι όπως αφήνονται και στα χέρια της μητέρας τους ή της μεγαλύτερης αδερφής τους.»
«Για να μιλήσουν στις ανοιχτές ψυχές των παιδιών τις πολύτιμες τούτες ώρες πρέπει, εκτός από τις βαθιές γνώσεις, να’ χουνε και μερικά άλλα προσόντα που δεν αποχτιούνται μέσα σε τέσσερα χρόνια, ούτε και σε οχτώ. Πρέπει να είναι “ά ν θ ρ ω π ο ι”, και για την απλή αυτή ιδιότητα χρειάζονται πολυσύνθετα πράματα, χρειάζεται π ο λ ι τ ι σ μ ό ς: κράμα από φυσικές ιδιότητες, από πολλές επίκτητες, από βαθιά μακρόχρονη καλλιέργεια και από οικογενειακή και κοινωνική αγωγή. Δύσκολα πράματα, γι’ αυτό και σπάνια. Σπάνια σε όλα τα πεδία• λοιπόν και στην Εκπαίδευση. Μόνο που στην Εκπαίδευση η έλλειψη φαίνεται. Στα άλλα επαγγέλματα κρύβεται.»
«Ποιος μυαλωμένος φιλοδοξεί πια να γίνει εκπαιδευτικός; Ένας καλός φιλόλογος έχει ανάγκη από ανανέωση• χρειάζεται συγγράμματα, χρειάζεται επιστημονικά περιοδικά, παιδαγωγικά, ψυχολογικά• χρειάζεται λογοτεχνικά περιοδικά. Πώς θα παρακολουθήσει την επιστήμη του; Έχει ανάγκη από θέατρο, από συναυλίες, από καλό κινηματογράφο. Πώς θα πλουτίσει το νου και την ψυχή του;»
«Όσοι από κλίση έγιναν εκπαιδευτικοί έφυγαν το γληγορώτερο από τη Μέση Εκπαίδευση. Προσπάθησαν να πάρουν έδρα Πανεπιστημίου ή διεύθυνση Υπουργείου, ή κατάφεραν να γίνουν Γενικοί Επιθεωρηταί. Ελάχιστοι είναι οι ιδεολόγοι που πονούν αληθινά τα παιδιά και μένουν στην έδρα και δουλεύουν με την ψυχή τους για τη νεοελληνική Παιδεία. Είναι αυτοί που χτυπιούνται με λύσσα από παντού και στο τέλος διώχνονται κι από την Εκπαίδευση. Ταράζουν τα στεκούμενα νερά. Τάραξαν τον ύπνο της Εκπαιδεύσεως…»
Μήπως λοιπόν να ξανασκεφτούμε κάποια πράγματα για την Παιδεία στη χώρα μας; Πάντα οι λίγοι είναι αυτοί που ενίστανται μπροστά στις αδικίες, οι λίγοι ενδιαφέρονται, οι λίγοι πράττουν. Ωραίο δεν θα ήταν όμως για αλλαγή, οι λίγοι να γίνουν λιγάκι περισσότεροι;
