Κάθε φορά που είναι να βγει στους κινηματογράφους καινούρια ταινία του Σκορσέζε, οι περισσότεροι κινηματογραφόφιλοι ετοιμαζόμαστε για ένα ακόμη μάθημα κινηματογράφου με ερμηνείες αξιώσεων, άψογες κινήσεις της κάμερας όπως και μια φροντισμένη φωτογραφία αλλά και ένα αψεγάδιαστο μοντάζ από τη μόνιμη συνεργάτιδα του σκηνοθέτη, Θέλμα Σουνμέικερ (άραγε τι θα ήταν χωρίς αυτή το σινεμά του Σκορσέζε αλλά και το σινεμά εν γένει;).
Θα ήταν περιττό να αρχίσω να παραθέτω τους τίτλους των θρυλικών ταινιών του Σκορσέζε, οπότε επιλέγω να επικεντρωθώ απευθείας στη ‘’Σιωπή’’ την οποία επιθυμούσε να γυρίσει εδώ και 25 χρόνια. Πρόκειται για το βιβλίο του Σουσάκου Έντο (βασισμένο σε αληθινά γεγονότα) που είχε μεταφερθεί μια ακόμη φορά στο σινεμά, το 1971 από τον Ιάπωνα Μασαχίρο Σινόντα και με συνεργασία στο σενάριο του ίδιου του Έντο. Στην ταινία που βγαίνει από σήμερα στις κινηματογραφικές αίθουσες, το σενάριο έχει γράψει μαζί με το Μάρτιν Σκορσέζε, ο Τζέι Κόκς.
Βρισκόμαστε στην Ιαπωνία του 17ου αιώνα όπου δύο Ιησουίτες ιερείς έχουν μόλις καταφτάσει για να εντοπίσουν τον πατέρα Φερέιρα που μάλλον έχει αποστατήσει υπό τις απειλές των τοπικών αρχόντων. Ο ένας από τους δύο ιερείς, ο Σεμπαστιάο Ροντρίγκεζ, θα αιχμαλωτιστεί κι αυτός από τους άντρες του τρομερού διοικητή Ινόουε και θα έρθει αντιμέτωπος με τα βασανιστήρια που υπομένουν από αυτόν οι Ιάπωνες Χριστιανοί που δεν δέχονται να απαρνηθούν το Χριστιανισμό. Πολύ σύντομα θα φουντώσει μέσα του το ερώτημα ‘’γιατί ο Θεός σωπαίνει μπροστά σε αυτή τη φρίκη;’’.
Είναι τρομερά δύσκολο να περιγράψει κανείς μέσα σε λίγες γραμμές μια κινηματογραφική εμπειρία τέτοιας ποιότητας που στριφογυρίζει στο μυαλό για πολλές μέρες μετά την πρώτη προβολή της. Ο Σκορσέζε εδώ αποδεικνύεται για ακόμη μια φορά κορυφαίος ενορχηστρωτής. Από το σπιντάτο μοντάζ και τις σατιρικές αιχμές του ‘’Λύκου της Γουόλ Στριτ’’, ερχόμαστε στη ‘’Σιωπή’’ όπου το ύφος και οι τόνοι είναι πιο χαμηλοί αλλά που όσο φουντώνουν τα ερωτήματα του πρωταγωνιστή και όσο οδεύουμε προς το φινάλε τη βιώνουμε σαν ένα είδος θρίλερ. Ναι, η ‘’Σιωπή’’ έχει εσωτερική ένταση.
Έχοντας ως κεντρικό θέμα τη σιωπή του θεού σε συνδυασμό με την έλλειψη μουσικής και την προσήλωση στους φυσικούς ήχους μπορούμε να πούμε ότι το σινεμά που κάνει εδώ ο Σκορσέζε συγγενεύει με την περίφημη ‘’τριλογία της σιωπής του Θεού’’ του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Κάτι που παρατηρούμε κυρίως στο πρώτο μέρος της ‘’Σιωπής’’ είναι ότι ο Σκορσέζε θέλει να αφουγκραστούμε τους ήχους της φύσης, την αιχμαλωτίζει ακόμα και τις στιγμές που επικρατεί απόλυτη ησυχία. Υπάρχουν κάποιες αριστοτεχνικές αναδρομικές αφηγήσεις (φλας μπακ) αλλά, από την άλλη, το voice over κουράζει ανά στιγμές το θεατή και θα μπορούσε να είναι πιο περιορισμένο.
Όπως έχετε ήδη καταλάβει, πέραν των θρησκευτικών ερωτημάτων, το έργο αυτό φέρνει σε σύγκρουση και δύο εντελώς διαφορετικούς πολιτισμούς. Τους Ιάπωνες από τη μια και τους Πορτογάλους Χριστιανούς από την άλλη. Και το ωραίο εδώ είναι ότι αυτές οι διαφορές υπογραμμίζονται και μέσω της υποκριτικής τέχνης. Έτσι, έχουμε ως Πορτογάλους τους Άντριου Γκάρφιλντ και Άνταμ Ντράιβερ που είχαν να αναμετρηθούν με χαρακτήρες απαιτητικούς (ειδικότερα ο ρόλος του Γκάρφιλντ) και από την άλλη τους Ισέι Ογκάτα και Γιοσούκε Κουμποζούκα. Και με σιγουριά μπορούμε να πούμε ότι αυτοί είναι που κλέβουν την παράσταση, ο δε Ογκάτα που μαθαίνω ότι είναι και κωμικός ηθοποιός τη δείχνει την κλίση του εδώ στις πιο ειρωνικές στιγμές του ρόλου του ως Ινόουε. Και επιπλέον, ο διοικητής Ινόουε διαβάζω ότι υπήρξε στην πραγματικότητα ένας από τους πιο γνωστούς ομοφυλόφιλους της νεότερης ιαπωνικής ιστορίας, κάτι που τελικά περνά μέσα στο ρόλο (το περί ομοφυλοφιλίας) από τον τρόπο που εκφέρει τις ατάκες του αλλά και χρησιμοποιεί τη μάσκα του προσώπου του ο ηθοποιός, κατά την άποψή μου. Μιλάμε για ρόλο ψιλοβελονιά, επιτυχημένο από πλευράς σεναρίου αλλά και ηθοποιού. Ο Κομπουζούκα, πάλι, πλάθει πειστικά το χαρακτήρα του αδύναμου Κουτσίτζιρο. Τόσο πειστικά που ανά στιγμές εκστομίζεις βρισιές εναντίον του χαρακτήρα. ‘’Ο Λίαμ Νίσον, που τον βλέπουμε και στην αφίσα; Παίζει τελικά;’’, θα ρωτήσετε. Και βέβαια παίζει. Δεν έχει πρωταγωνιστικό ρόλο αλλά ο χαρακτήρας του είναι κλειδί και διαθέτει μια απολαυστική σκηνή με τον ιερέα Ροντρίγκεζ του Γκάρφιλντ στο τελευταίο μέρος του φιλμ.
Ένα από τα πιο δύσκολα κινηματογραφικά στοιχήματα του Μάρτιν Σκορσέζε. Οι θεατές που αρέσκονται σε τέτοιας θεματολογίας ταινίες θα αισθανθούν σίγουρα την ανάγκη να αναμετρηθούν κάποτε ξανά μαζί της. Για τέτοιες ταινίες, μια φορά δεν είναι αρκετή.
