Επανέκδοση της ασπρόμαυρης ταινίας του Τζιμ Τζάρμους σε νέες, ψηφιακά αποκατεστημένες κόπιες. Κι ας μην κουβαλά η ταινία περισσότερα από 22 χρόνια στην πλάτη της. Παρόλα αυτά, για τους νεότερους που την ανακάλυψαν από τα DVD- και με την προϋπόθεση ότι την απόλαυσαν ως ταινία-, καλό θα ήταν να την έβλεπαν ξανά και στο φυσικό της χώρο, την κινηματογραφική αίθουσα.
Είναι από εκείνες τις περιπτώσεις ταινιών όπου βρίσκεσαι ενώπιον ενός κινηματογράφου του auteur και εν προκειμένω στο φιλμικό σύμπαν του Τζάρμους. Είναι ένα φιλμ που παραπέμπει σε γουέστερν, μόνο που λίγη σχέση έχει με το κλασικό Χόλυγουντ και την παραδοσιακή αντίληψη για το είδος.
Ο Τζόνι Ντεπ είναι ο Γουίλιαμ Μπλέικ. Ναι, έχει το όνομα του μεγάλου ποιητή. Όμως ο ίδιος είναι ένας ζωντανός νεκρός. Τον συναντάμε στις πρώτες σκηνές να κάθεται εντελώς μίζερος στο βαγόνι ενός τρένου- ένας λογιστής που τον έχουν στείλει για δουλειά σε μια πόλη που είναι εντελώς αφιλόξενη. Και ο ίδιος, χωρίς οικογένεια, με μια γυναίκα που τον έχει εγκαταλείψει, έχει πουλήσει όσα λεφτά είχε για να εξασφαλίσει το εισιτήριό του γι’ αυτή την επίγεια κόλαση (τι σκηνάρες με τα βλέμματα των κατοίκων στην αρχή της ταινίας!). Διότι το ίδιο βράδυ θα μπλέξει σε φονικό- θα αναγκαστεί για να προστατέψει μια κοπέλα να πυροβολήσει το γιο του ιδιοκτήτη της εταιρείας για την οποία υποτίθεται θα δούλευε. Παρά το ότι είναι χτυπημένος, θα εγκαταλείψει την πόλη, θα τον περισώσει ένας Ινδιάνος με τη μορφή του Γκάρι Φάρμερ ενώ τρεις από τους καλύτερους φονιάδες θα τον πάρουν στο κατόπι.
Στα πρώτα μου κινηματογραφικά ψαξίματα το φιλμ αυτό με είχε αρπάξει από το λαιμό και σαν λυκειόπαιδο το είχα παρακολουθήσει με κομμένη την ανάσα. Εν τω μεταξύ τα χρόνια πέρασαν και οι κινηματογραφικές αναζητήσεις που συνεχίζονται μέχρι σήμερα με οδήγησαν στο να μην παραδίνομαι πλέον ολότελα στα ιδιοσυγκρασιακά φιλμ. Γίνεται ξεκάθαρο, λοιπόν, και μόνο από την άποψη του ρυθμού που έχει η ταινία- από την πρώτη κιόλας σεκάνς στο τρένο- ότι δεν έχουμε να κάνουμε με ένα γουέστερν από αυτά που θα καθόσουν να δεις την Κυριακή μαζί με τον παππού στην τηλεόραση. Ξέρεις, Τζον Γουέιν, Λι Βαν Κλιφ, Κλιντ Ίστγουντ.
Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι το έργο του Τζάρμους δεν έχει τη δική του αξία ή ότι δεν πάλλεται από λυρισμό, ότι δεν σου μένει η ανά στιγμές αυτοσχεδιαστική μουσική του Νιλ Γιάνγκ ή ότι δεν ξαφνιάζουν οι σουρεαλιστικές στιγμές του. Διότι πώς να ξεχάσεις εκείνη τη σκηνή με το κεφάλι που συνθλίβεται από τη μπότα ή την άλλη, τη σκηνή του κανιβαλισμού;
Από την άλλη, παρά το γεγονός ότι ο Ντεπ όντως βγάζει από τις πρώτες στιγμές το ότι ο ήρωας του είναι ένας ζωντανός-νεκρός, ένας άνθρωπος ισοπεδωμένος και ο Γκάρι Φάρμερ είναι συγκλονιστικός στον τρόπο που εκφράζεται με το πρόσωπο και τα μάτια (υπάρχουν και σκηνές όπου μιλά όντως σε ινδιάνικη διάλεκτο που επίτηδες δεν μεταφράζονται ώστε να γίνονται μονάχα κατανοητές από τους εναπομείναντες Ιθαγενείς Αμερικάνους), ο ρόλος του μεγάλου παλαιού αστέρα της ταινίας, του Ρόμπερτ Μίτσαμ, είναι μάλλον αδρά σχεδιασμένος. Είναι, ας πούμε, ο αρχι-κακός, εκείνος που έχει μισθώσει τους φονιάδες που κυνηγούν το Μπλέικ. Κι έχει πολύ λίγες σκηνές, χωρίς καμία κορύφωση ή ολοκλήρωση του πορτρέτου του ως κακού- τα όργανά του, πάλι, οι φονιάδες έχουν κάποιες σκηνές που βγάζουν τρομερό μαύρο χιούμορ.
Ο Τζιμ Τζάρμους, με το Νεκρό, αποφεύγει συνειδητά να υπακούσει σε συγκεκριμένους κανόνες του γουέστερν μπολιάζοντας ταυτόχρονα την αφήγησή του και με κάποια μεταφυσικά στοιχεία. Κρίνεται απολύτως απαραίτητο το να γυρίζουμε σε ταινίες όπως αυτή διότι όσο μεγαλώνουμε και αλλάζουμε τόσο κι αυτές είναι πολύ πιθανό να τις βλέπουμε με διαφορετικό μάτι. Ακόμη κι αν δεν τον παρακολούθησα με το δέος του πρωτόβγαλτου κινηματογραφόφιλου, εντούτοις ο Νεκρός συνεχίζει να μου ασκεί μια παράξενη γοητεία.
