Μια βδομάδα παραστάσεων απομένει για το πολωνικό έργο του Ταντέους Σλομποτζιάνεκ ‘’Η τάξη μας’’ που παρουσιάστηκε φέτος για πρώτη φορά στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.
Όπως μαθαίνω, η παράσταση θα συνεχιστεί και με τη νέα θεατρική σεζόν, από τέλη Σεπτεμβρίου μέχρι αρχές Νοεμβρίου. Είναι ένα έργο σπουδαίο που καθηλώνει για τρεις ώρες θέτοντας ερωτήματα περί ατομικής (‘’μπορούσα να’ κανα κάτι άλλο;’’) και τελικά συλλογικής ευθύνης και της σημασίας που έχουν για τις ζωές των ανθρώπων οι ακραίες στιγμές της Ιστορίας που αφήνουν το αποτύπωμά τους πάνω τους.
Στη σκηνή ανεβαίνουν δέκα (νεκροί πλέον, κι αυτό έχει τη σημασία του για κάποιους δραματολόγους) συμμαθητές μιας μικρής πολωνικής πόλης (πηγή έμπνευσης οι θηριωδίες στο Γεντβάμπνε) που θα μας αφηγηθούν ο καθένας την ιστορία του, τη δική του αλήθεια για τα γεγονότα που σημάδεψαν μια ολόκληρη γενιά, από τα πρώτα κρούσματα ρατσισμού μέσα στη σχολική αίθουσα (όλα από εκεί ξεκινούν τελικά) με τις ευλογίες του Υπουργείου Παιδείας έως την επέλαση του σοβιετικού στρατού και την καύση των Εβραίων μέσα σε ένα στάβλο (πογκρόμ). Κάποιοι από τους ήρωες θα καταλάβουν θέσεις εξουσίας στο σοβιετικό καθεστώς, κάποιοι Καθολικοί δεν θα διστάσουν να συνεργαστούν με τους Ναζί, άλλοι θα μεταναστεύσουν. Δεν θα διστάσουν, μάλιστα, να φερθούν και με σκληρό ή ακόμη και δολοφονικό τρόπο ο ένας στον άλλο.
Θα μπορούσε κανείς να χύσει τόνους από μελάνι προσπαθώντας να αναλύσει τους δέκα αυτούς χαρακτήρες και παρακολουθώντας τον καθένα ξεχωριστά παράλληλα με την εξέλιξη της Ιστορίας. Ας μου επιτρέψετε, όμως, σε αυτό το σημείο να παραθέσω εκείνο που γράφει για το έργο του Σλομποτζιάνεκ ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Θόδωρος Γραμματάς στο πρόγραμμα της παράστασης (σσ. 9-10) : ‘’Ο συγγραφέας […] εκθέτει την αντιφατική συμπεριφορά των ηρώων του με την υποκειμενικότητα της αφήγησής τους, που καθιστά βιωματική και πολυδιάστατα ερμηνεύσιμη την πραγματικότητα (όσο αναντίρρητη και να είναι) φωτίζοντάς την από κάθε πλευρά, αλλά χωρίς να οδηγεί το θεατή να καταλήγει σε μοναδικές αξιολογικές κρίσεις επ’ αυτής’’.
Όλα τα παραπάνω μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι έχουμε να κάνουμε με ένα έργο πολύπλοκο που απαιτεί σίγουρη σκηνοθετική καθοδήγηση και ηθοποιούς ταλαντούχους και έμπειρους. Και η παράσταση του Εθνικού Θεάτρου τα διαθέτει όλα αυτά. Ο σκηνοθέτης Τάκης Τζαμαργιάς, όπως μου είπε και στο διάλειμμα της παράστασης που παρακολούθησα, προσπάθησε να διατηρήσει στο ακέραιο το κείμενο του Σλομποτζιάνεκ παρά τη μεγάλη του έκταση. Για τους ηθοποιούς τι να πω; Ο ένας καλύτερος από τον άλλο. Και μάλιστα-το τονίζω έτι μια φορά- σε κείμενο απαιτητικό που ζητά να είναι όλοι επί σκηνής καθ΄όλη τη διάρκεια της παράστασης και με συνεχείς αλλαγές στις οπτικές γωνίες/ εστίαση.
Οι ηθοποιοί μοιάζουν να υπηρετούν με πάθος τους ρόλους τους, από το Βασίλη Μαγουλιώτη και τη Κωνσταντίνα Τάκαλου που έχουν και κάποιες βίαιες σκηνές, μέχρι τον Αλέξανδρο Μαυρόπουλο (το σημειώνω το όνομα αυτού του παιδιού οπωσδήποτε για να παρακολουθώ την πορεία του), το Θέμη Πάνου, το Γιώργο Πυρπασόπουλο που πραγματικά θαύμασα διότι κάποιες στιγμές τον κάνει πραγματικά μισητό το χαρακτήρα του στο θεατή, την Καίτη Κωνσταντίνου που ελέγχει απολύτως τα εκφραστικά της μέσα, τον Άλκη Παναγιωτίδη με τη χαρακτηριστική φωνή που είναι ο διεφθαρμένος καθολικός ιερέας της υπόθεσης, τους Γιάννη Νταλιάνη και Ράνια Οικονομίδου που φτιάχνουν ένα ταιριαστό ζευγάρι-απίστευτη η χημεία τους-, και τον Κώστα Γαλανάκη στο ρόλο του Άμπραμ.
Ακόμη, δεν γίνεται να παραβλέψω τα τραγούδια που παρεμβάλλονται ανάμεσα στις αφηγήσεις. Τραγούδια που θυμίζουν τα σχολικά χρόνια των ηρώων μας. Μουσική με το ακορντεόν του επί σκηνής παίζει ο Γιώργος Σχοινάς και η μουσική διδασκαλία της Μελίνας Παιονίδου είναι οπωσδήποτε υψηλού επιπέδου. Πώς αιτιολογείται αυτό; Μα φυσικά από το γεγονός ότι όλοι οι ηθοποιοί ανεξαιρέτως έχουν καταφέρει να συγχρονίζονται με τους ρυθμούς που συνέθεσε ο Δημήτρης Μαραμής χωρίς ούτε για μια στιγμή να δείχνουν αμηχανία.
Είναι κάποιοι που στέκονται στη θρησκευτική διάσταση του έργου, είναι και άλλοι που μιλούν για όλα εκείνα τα μεταμπρεχτικά στοιχεία που βρίσκουμε στη γραφή του Ταντέους Σλομποτζιάνεκ. Σε κάθε περίπτωση, ‘’Η τάξη μας’’, είναι ένα έργο σύνθετο, που απαιτεί πολλά από τους ερμηνευτές και προσφέρει στο θεατή ουκ ολίγες δυνατές (μέχρι δακρύων) στιγμές. Ένα έργο που ευτύχησε απολύτως στο ανέβασμά του από το Εθνικό μας θέατρο.
