Η Αθήνα είναι γεμάτη από σκόρπια αρχαία μνημεία. Τα βλέπουμε συχνά όταν πηγαίνουμε στην δουλειά ή όταν βγαίνουμε βόλτα. Οικείες σε εμάς παραστάσεις, έχουν γίνει πλέον τμήματα της καθημερινότητάς μας. Γνωρίζουμε όμως την πραγματική τους ταυτότητα; Πότε χτίστηκαν, από ποιους και γιατί; Ποιες είναι οι ονομασίες τους και πώς τους δόθηκαν.
Το Θησείο ή, πιο σωστά, ο ναός του Ηφαίστου έχει δώσει το όνομά του σε μια πολύ γνωστή αθηναϊκή συνοικία, η οποία φημίζεται για τις καφετέριες και τα εστιατόριά της. Πρόκειται για το εντυπωσιακό εκείνο οικοδόμημα με τους δωρικούς κίονες, κοντά στον σταθμό του Ηλεκτρικού. Το Θησείο είναι ο καλύτερα διατηρημένος αρχαίος ναός στην Ελλάδα. Χτίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ στον χώρο της Αγοράς και αποτέλεσε τόπο λατρείας όχι μόνο του Ηφαίστου αλλά και της Αθηνάς. Ο αρχιτέκτονάς του δεν μας είναι γνωστός. Η εσφαλμένη ονομασία ‘Θησείο’ οφείλεται σε μια παρεξήγηση. Ο αρχαίος Αθηναίος πολιτικός και στρατιωτικός Κίμων είχε χτίσει εντός της Αγοράς ένα ιερό το οποίο στέγαζε τα φερόμενα ως λείψανα του ήρωα Θησέα. Για πολλά χρόνια, κατά τη νεώτερη εποχή, το οικοδόμημα εκείνο ταυτιζόταν με τον ναό του Ηφαίστου όχι μόνο γιατί κι αυτός βρίσκεται στον χώρο της Αγοράς αλλά και επειδή στην εξωτερική του διακόσμηση απεικονίζονται μεταξύ άλλων οι άθλοι του Θησέα.
Ερχόμενοι από Φάληρο την βλέπουμε να δεσπόζει στην είσοδο της Αθήνας. Πολλοί από εμάς γνωρίζουμε και την ονομασία της: Πύλη του Αδριανού. Πού οδηγούσε όμως αυτή η πύλη και τι ακριβώς ήταν εκείνος ο Αδριανός; Από το 117 μ.Χ ως το 138 μ.Χ στο θρόνο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας βρισκόταν ένας ικανός μονάρχης ο οποίος είχε ιδιαίτερη προτίμηση στις τέχνες και τα γράμματα. Το όνομά του ήταν Αδριανός και κατά τη διάρκεια της βασιλείας του απέκτησε την φήμη του φιλέλληνα. Ως αυτοκράτορας επέκτεινε την Αθήνα και την διακόσμησε με πολλά και καλαίσθητα οικοδομήματα. Το 131 μ.Χ οι Αθηναίοι ανέγειραν προς τιμήν του μια θριαμβευτική αψίδα η οποία ονομάστηκε Πύλη του Αδριανού και χώριζε την παλιά από τη νέα πόλη που είχε χτίσει ο Ρωμαίος μονάρχης.
Οι Αέρηδες ή Πύργος των Ανέμων είναι ένα μνημείο γνωστό σε όσους έχουν καθίσει για καφέ κοντά στην Ρωμαϊκή Αγορά, στην Πλάκα. Η κανονική του ονομασία είναι Ωρολόγιο του Ανδρονίκου του Κυρρήστου και πρόκειται για ένα οκταγωνικό, μαρμάρινο οικοδόμημα, πολύ πρωτότυπο και προχωρημένο για την εποχή του. Χτίστηκε περίπου το 50 μ.Χ από τον Έλληνα Αστρονόμο Ανδρόνικο τον Κυρρήστη με σκοπό να δείχνει την ώρα και την κατεύθυνση του ανέμου στους περαστικούς. Στην κορυφή του οικοδομήματος περιστρεφόταν χάλκινος ανεμοδείκτης με μορφή Τρίτωνα ο οποίος έδειχνε έναν από τους οκτώ ανέμους που απεικονίζονται ως φτερωτοί άνθρωποι σε κάθε πλευρά του μνημείου. Κάτω από αυτές τις μορφές υπάρχουν χαράγματα για ηλιακό ρολόι το οποίο έδειχνε τον χρόνο με σφάλμα μόνο 3-4 πρώτα λεπτά της ώρας. Παράλληλα, μέσα στο μνημείο, λειτουργούσε και υδραυλικό ρολόι. Πιστεύεται ότι από το Ωρολόγιο του Κυρρήστου προήλθε η συνήθεια να τοποθετούνται μεταλλικοί ανεμοδείκτες στα καμπαναριά και στις στέγες των σπιτιών, με τον κόκορα να αντικαθιστά τον Τρίτωνα.
Όποιος βγει για βόλτα κάτω από την Ακρόπολη θα παρατηρήσει κάποια στιγμή το Μνημείο του Λυσικράτους στην περιοχή που κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Οδός Τριπόδων. Εκεί βρίσκονταν τα μαρμάρινα μνημεία στα οποία στερεώνονταν οι χάλκινοι τρίποδες που δίνονταν στους νικητές χορηγούς των δραματικών και χορικών αγώνων. Σήμερα δεν σώζεται κάποιο από αυτά τα μνημεία εκτός από εκείνο που ανέγειρε το 334 π.Χ ο Λυσικράτης. Το όνομα του συγκεκριμένου χορηγού υπάρχει στη σχετική επιγραφή πάνω στο οικοδόμημα η οποία μας πληροφορεί επίσης για το ποιος ήταν ο χορογράφος του νικητή χορού, ποιος έπαιζε αυλό κατά την εκτέλεσή του και ποιος ήταν άρχοντας της Αθήνας την περίοδο διεξαγωγής των αγώνων.
