Στην Ελλάδα δεν θα υπήρχε κανένα ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα πριν το 1837. Τότε ήταν που ιδρύθηκε το Οθώνειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, λίγα χρόνια δηλαδή μετά την έλευση του βασιλιά Όθωνα Βιτέλσμπαχ στην Ελλάδα. Το Οθώνειο αναπτύχθηκε κατά το γερμανικό πρότυπο, γεγονός που ερμηνεύει τη μαχητικότητα και το διαχρονικό αμφισβητησιακό ρόλο των Ελλήνων φοιτητών.
Ένα χρόνο αργότερα, το 1838, οι φοιτητές της ιατρικής απέχουν για πρώτη φορά από τα μαθήματα λόγω έλλειψης συγγραμμάτων. Μια συνολική αποτίμηση της φοιτητικής δραστηριότητας τον 19ο αιώνα είναι αποκαλυπτική: Το 1848 οι φοιτητές επηρεάζονται από τον επαναστατικό πυρετό στην Ευρώπη και ξεχύνονται στους δρόμους για να υποστηρίξουν τον απελευθερωτικό αγώνα των Ιταλών εναντίον των Αυστριακών κατακτητών. Το γεγονός συμπίπτει με τα δικά μας «Μανουσιακά» κατά τα οποία, επειδή ένας ξερόλας καλόγερος αποδοκίμασε το διδακτικό έργο του καθηγητή της Φιλοσοφικής Θ. Μανούση, οι φοιτητές αντέδρασαν. Ο κυβερνητικός τύπος της εποχής εκείνης μας θυμίζει κάποιες σύγχρονες κριτικές για το φοιτητικό κίνημα. Ο “Φίλος του Λαού” έγραφε το Μάρτη του 1848: “Οι Έλληνες…δεν επιθυμούν να γενώσιν όργανα της ιδίας καταστροφής δια τα συμφέροντα ολίγων σπουδαρχών”.
Η διεθνής συγκυρία και η εσωτερική καταπίεση από το οθωνικό καθεστώς καλλιέργησαν ένα αντιδυναστικό προφίλ στους Έλληνες φοιτητές του 19ου αιώνα. Το 1859 σημειώθηκε η πρώτη στα ελληνικά χρονικά κατάληψη Πανεπιστημιακού κτιρίου κατά τη διάρκεια των «Σκιαδικών», ένα επεισόδιο με μια έντονα αντιοθωνική γεύση. Στη δεκαετία του 1860 ο Όθωνας εκθρονίζεται ενώ οι όποιες απόπειρες επιβολής δικτατορίας από τον αυταρχικό Βούλγαρη εξουδετερώνονται και από την πρώτη ένοπλη φοιτητική οργάνωση, την περίφημη «Φοιτητική Φάλαγγα». Από τότε χρονολογείται η ιδέα της σωματειακής οργάνωσης των φοιτητών, μια διαδικασία που οδήγησε στις σημερινές Δ.Α.Π και ΠΑΣΠ. Στη δεκαετία αυτή οι φοιτητές ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με σοσιαλίζουσες ιδέες (η ενσωμάτωση της φιλελεύθερης Επτανήσου στο ελληνικό κράτος συνέλαβε αποφασιστικά στη διάδοση τέτοιων απόψεων στη συντηρητική ελληνική πολιτική).
Στη δεκαετία του 1870 οι φοιτητές εκφράζουν έντονα την αγανάκτηση τους για το οικονομικό σκάνδαλο των μεταλλείων του Λαυρίου με πρωταγωνιστές τη κυβέρνηση Δεληγιώργη και τον μεγιστάνα Ανδρέα Συγγρό.
Στο γύρισμα του αιώνα παρατηρείται μια συντηρητικοποίηση του φοιτητικού κινήματος εκφραζόμενη κυρίως με την αντίδραση της πλειοψηφίας των σπουδαστών στη μετάφραση του Ευαγγελίου στη δημοτική. Η εθνική «κατρακύλα» ως συνέπεια της ήττας στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 αποτέλεσε γόνιμο έδαφος για την καλλιέργεια μιας αδιέξοδης προγονοπληξίας, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα των σπουδαστών λησμόνησε τους εσωτερικούς αγώνες για μια καλύτερη κοινωνία ασχολούμενο περισσότερο με την εδαφική επέκταση του μικρού ελληνικού Βασιλείου. Παρά το γεγονός ότι μια μειοψηφία σπουδαστών μπολιαζόταν με τις νεόφερτες σοσιαλιστικές ιδέες, η φοιτητική δραστηριότητα έπεσε θύμα των συντηρητικών ταγών του τόπου ξεχνώντας ουσιώδη αιτήματα, όπως η διανομή γης, ασχολούμενη με την παραμονή του Ευαγγελίου στην αρχαΐζουσα και την προσπάθεια λιντσαρίσματος του δημοτικιστή Κωστή Παλαμά. Η τελευταία λάμψη του φοιτητικού κινήματος σημειώνεται με το κίνημα στο Γουδί το 1909 για να ακολουθήσει μια μακρά περίοδος απουσίας και ενασχόλησης των φοιτητών με εξωπανεπιστημιακά ζητήματα.
Ο στείρος λογιοτατισμός, ο εθνικός διχασμός και η καταστροφή του 1922 δεν άφησαν περιθώρια οργάνωσης και πολιτικής (ή ταξικής) συνειδητοποίησης στους νέους Έλληνες λόγιους καθιστώντας το φοιτητικό κίνημα απών από τα εθνικά δρώμενα. Τότε, όμως, η κοινωνία χρειαζόταν το φοιτητικό κίνημα όσο ποτέ άλλοτε… οι δικτάτορες καραδοκούσαν.