Στις 9 Μαΐου 1950 παρουσιάστηκε από το Γάλλο Υπουργό Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν (Robert Schumann) η ομώνυμη Διακήρυξη, με την οποία προτάθηκε η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα ή αλλιώς ΕΚΑΧ, καλώντας πρωτίστως τη Γερμανία και τη Γαλλία –ώστε να εξαλειφθούν οι μεταξύ τους διαμάχες και ο πόλεμος να φαντάζει αδιανόητος- καθώς και άλλες χώρες, να αναλάβουν την από κοινού διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα, με σκοπό την εγκαθίδρυση κοινών βάσεων οικονομικής ανάπτυξης και τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας. Τη συνέχεια όλοι την ξέρετε. Υπογράφεται από τη Δυτική Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και τις χώρες της BENELUX (Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο), η Συνθήκη της ΕΚΑΧ, η οποία αποτέλεσε την αρχή για την Ενωμένη Ευρώπη, την Ευρωπαϊκή Ένωση. Γι’ αυτό και γιορτάζεται η 9η Μαΐου ως Ημέρα της Ευρώπης.
Το ερώτημα που άθελα μου προκύπτει είναι ποιας Ευρώπης; Όταν σπούδαζα Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σχέσεις στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και μελετούσα την ΕΕ, μερικά χρόνια πριν, τα πράγματα ήταν κάπως διαφορετικά. Οι συνθήκες ήταν διαφορετικές, οι στόχοι ήταν διαφορετικοί και η Ευρώπη αλλιώτικη. Ξέρετε, υπάρχουν τα λεγόμενα οράματα. Όταν έχεις ένα όραμα βλέπεις κάτι που δεν υπάρχει, δημιουργείς τις βάσεις και περιμένεις αυτό να ωριμάσει και να εξελιχθεί σ’ αυτό που αρχικά είχες οραματιστεί. Οι μεγάλες αυτές μορφές – δημιουργοί – υποστηρικτές της ευρωπαϊκής ιδέας, όπως ο Ρομπέρ Σουμάν, ο Ζαν Μοννέ (Jean Monnet) και ο Πόλ Χένρι Σπάακ (Paul Henri Spaak) είχαν όραμα. Με συγκεκριμένο σκοπό, στόχευση και κατεύθυνση. «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί δια μιας, ούτε σε ένα συνολικό οικοδόμημα: θα διαμορφωθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν πρώτα μια πραγματική αλληλεγγύη», έλεγαν. Πράγμα που σημαίνει πως μέσω της αλληλεγγύης θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις, τα πλαίσια και οι κατάλληλες συνθήκες ώστε να ευδοκιμήσει η οικονομική ενοποίηση, η οποία θα συμβάλει στην πολιτική ενοποίηση και θα μπορούμε έπειτα να κάνουμε λόγο για ενωμένη Ευρώπη.
Κι ενώ όλα είχαν ξεκινήσει σύμφωνα με το «όραμα», κάτι άλλαξε στην πορεία. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, της τελευταίας δεκαετίας, έδωσαν βάρος στη διεύρυνση και όχι στην εμβάθυνση. Προτίμησαν την ποσότητα και όχι την ποιότητα, βλέπετε. Έπειτα ήρθε η κρίση το 2008-2009 και κλόνισε ολότελα την Ευρωζώνη. Υπήρχε πρόβλεψη για την πρόληψη και την ενεργοποίηση μηχανισμών ώστε να αποφευχθούν δημοσιονομικές και χρηματοπιστωτικές κρίσεις; Όχι. Είναι σε θέση να εξέλθει από το φαύλο κύκλο κρίσεων, που την ταλανίζουν τα τέσσερα τελευταία χρόνια; Η κρίση είναι πρωτίστως πολιτική και μετά οικονομική. Όπως διαπιστώθηκε, η δημοσιονομική κρίση ανέδειξε το πρόβλημα διακυβέρνησης που υπάρχει σήμερα στην ΕΕ. Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες είναι στο «εγώ» και όχι στο «εμείς», με αποτέλεσμα να απουσιάζει η ενότητα από την Ευρώπη.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναρωτιούνται μέχρι σήμερα αν έπρεπε να μπει η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που σαν λύση προτείνουν την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Δεν τάσσομαι ούτε υπέρ των μεν ούτε υπέρ των δε. Θεωρώ πως η Ευρώπη διανύει μια κρίσιμη περίοδο σε όλα τα επίπεδα μιας και έκανε λάθη. Το ερώτημα είναι αν θα βγει ενισχυμένη και από αυτήν την κρίση. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 28ης και 29ης Οκτωβρίου του 2010, τα 27 κράτη μέλη συμφώνησαν στο ότι για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που αποκάλυψε η χρηματοπιστωτική κρίση, είναι απαραίτητη μια θεμελιώδης αλλαγή της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης.
Χωρίς την πολιτική ωστόσο, η οικονομία χωλαίνει, προσθέτω λοιπόν την ισχυροποίηση μιας ενιαίας πολιτικής, που θα μετουσιώνει την ουσιαστική και όχι πλασματική Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
