Το 1923 αφού είχε γίνει όλη η Ρωσία κόκκινη… στο αίμα, έγραφε ένας μουστάκιας με βλέμμα λες και είχε μόνιμα γουρλωμένα τα μάτια πίσω από τα γυαλιά, “Το γεγονός ότι μέχρι τώρα δεν βάλαμε χέρι στον κινηματογράφο αποδεικνύει πόσο αδέξιοι, πόσο ακαλλιέργητοι –για να μην πω ηλίθιοι- είμαστε”.
Ο μουστάκιας αυτός, άκουγε στο όνομα Λέων Τρότσκι και φαίνεται ότι την άποψή του συμμεριζότανε και ο πιο κομμουνιστής όλων, ο Λένιν. «Έπρεπε», λέγανε τότε «να αποτελέσει ο κινηματογράφος αντίβαρο στο αλκοόλ και την Εκκλησία και η κινηματογραφική αίθουσα να αντικαταστήσει την ταβέρνα και τον ναό, να διαπαιδαγωγήσει τις μάζες».
Φυσικά οι μπολσεβίκοι ηγέτες δεν είχανε τίποτα άλλο στο μυαλό τους από την πλήρη υποταγή της νέας τέχνης ώστε να υπηρετήσει την επανάσταση. Η προπαγάνδα θα πήγαινε σύννεφο γιατί είχανε βρει το τέλειο εργαλείο δημόσιας χειραγώγησης. Οι σοβιετικοί ιθύνοντες όμως σε αυτή τους την εμμονή να αντιλαμβάνονται τον κινηματογράφο ως μηχάνημα πέσανε θύματα των ίδιων τους των ιδεών. Καθότι ήταν όλοι τους αστόπαιδα αντιμετώπισαν την τεχνολογική αυτή πρωτοτυπία σαφώς ελιτίστικα «εμείς που είμαστε αστοί και διαβασμένα παιδιά θα παίξουμε την μεγάλη οθόνη στα δάχτυλα, η οποία είναι απλά ένα τεχνικό δημιούργημα για την διασκέδαση της μάζας». Ο Λένιν βαριότανε τόσο πολύ να μείνει στην προβολή μιας ταινίας που έφευγε στην μέση για να πάει να διαβάσει.
Τα τσιράκια του καθεστώτος μπορεί να ασκούσανε έλεγχο στο αντικείμενο, το θέμα και το σενάριο των ταινιών αλλά ξεχνούσανε κάτι ουσιαστικότερο να… ελέγξουν τα γυρίσματα και το μοντάζ καθότι ήταν αδύνατο. Μπορεί να είχες ξεκοκαλίσει το Κεφάλαιο και ότι άλλες αηδίες γράφανε τότε σε μανιφέστα, τύποι σαν τον Στάλιν, αλλά αυτά τα αναγνώσματα δεν αρκούσανε για να αντιληφθεί την κινηματογραφική τέχνη. Ακόμα και οι πιο ευφυείς και πολυδιαβασμένοι σοβιετικοί έμοιαζαν ουσιαστικά αναλφάβητοι όταν θα έπρεπε ένα γραπτό κείμενο που ήταν το σενάριο να μετατραπεί σε εικόνα. Συνεπώς οι πρώτοι ρώσοι κινηματογραφιστές όντας εξαιρετικά ευφυείς και πραγματικοί επαναστάτες στο είδος – χωρίς να χύσουνε σταγόνα αίμα – κατάφερναν να πιάνουνε την σοβιετική λογοκρισία στον ύπνο. Αϊζενστάιν, Κουλέσοφ Βερτόφ και άλλοι κατήγγειλαν μέσα από τις ταινίες τους τις παθογένειες του προηγούμενου τσαρικού καθεστώτος εξασφαλίζοντας κατά κάποιο τρόπο την εύνοια των σοβιετικών αρχών. Από κει και πέρα όμως η εικονοληψία και το μοντάζ ήταν τόσο επιδέξιο που ξεβρακωνότανε συνάμα και η σοβιετική κατάπτωση.
Μέσα από τις περίφημες ταινίας Po Zakonu, ένα πρωτότυπο σοβιετικό γουέστερν που υποτίθεται ότι διαδραματιζόταν στον Καναδά, και τον Ιβάν τον Τρομερό κατάφεραν να καταγγείλουν την σοβιετική καταπίεση χωρίς να υποπτευθούνε τα τζιμάνια του Κρεμλίνου απολύτως τίποτα.
Ακόμα και όταν ήταν στην εξουσία ο παλαβιάρης ο Στάλιν, η εξουσία εκθείαζε τον σκηνοθέτη της ταινίας Τσαπάεφ για την φιλο-κυβερνητική προσέγγιση του έργου χωρίς να έχουνε πάρει χαμπάρι ότι η συγκεκριμένη ταινία έθιγε τον αρρωστημένο συντηρητισμό της σταλινικής ιδεολογίας προβάλλοντας στοιχεία τα οποία διέθετε ουσιαστικά το καθεστώς που ανέτρεψαν οι μπολσεβίκοι.
Στην δεκαετία του 1920 ο Τρότσκι άρχισε να βιδώνει με αυτή την σχετική αυτονομία του σοβιετικού κινηματογράφου αλλά στα τέλη της δεκαετίας του 1930 γι’ αυτόν δεν θα είχε σημασία. Θα άφηνε τον πραγματικό κόσμο με χτύπημα στο κεφάλι από σκαπάνη που φρόντισε γι αυτό άνθρωπος του Στάλιν.
Γιατί όπως είπαμε οι ρώσοι κινηματογραφιστές μπορούσανε να κάνουνε επιδέξια αυτό που δεν κατάφερε σχεδόν κανείς στην ΕΣΣΔ, όπως και ο Τρότσκι, να αμφισβητούνε το καθεστώς…
Published by
